t: kimilerine göre "kitlelerin afyonu" olan olgu.
tabii yukarıdaki tanımın filizlenmesini sağlayan birçok isim var. ilk aklıma gelenlere değinmem gerekirse; ailesinden dolayı yahudi olsa da,
sigmund freud dinin pek çok insan için bir kaçış olduğunu düşünmüştür. keza
karl marx da öyle. o da dinin toplum için bir uyuşturucu olduğunu ve yayılmaması gerektiğini belirtmiştir.
neyse, fazla isim zikretmeden yine freud üzerinden gidelim; bu abinin bazen ciddi ciddi bir sapık olduğunu düşünsem de, adam hayatının büyük çoğunluğunda, dini/mitolojik kurumlarla uğraşmış. çoğu dini, birçok eser toplamış.
fakat asıl nokta şu; freud'u tanıyan bazı bilim insanları, freud'un dini, insanın zihinsel sıkıntısının merkezinde yattığı düşünülen, gizlenmiş psikolojik gerçekler olarak gördüğünü öne sürmüşlerdir.
bu ne kadar doğrudur bilemeyiz ama freud'la örtüşen bir teori olduğu aşikar. zira freud için hemen hemen her şeyin gerekçesi gizlenmiş dürtü ve arzulardır. sonuçta rüyada görülen şeftalinin aslen meme olduğunu öne sürmüş bir adamdan bahsediyorum.
ancak...
mesela freud'a karşı en güzel antitezleri oluşturan
carl gustav jung'un din hakkındaki yaklaşımına bakıyorum, o da fazlasıyla kayda değer;
carl için din, bireyleşme sürecinin gerekli bir parçası. dolaylı yoldan da insanlar arasındaki bir iletişim yöntemi. bu, farklı dinlerin çoğunda bulunan arketiplerin ve sembollerin tümünün aynı anlamlara dönüştüğü fikrine dayanmaktaydı. -ki bu çok mantıklı. sadece ilahi dinlere baktığımızda bile bu teorinin, insanlardaki din algısıyla örtüştüğünü görebiliyoruz.
bu arada; ilahi din dedim diye de yanlış anlaşılma olmasın. jung'un herhangi bir dinle pek de bir yakınlığı yok. hatta jung, bizzat freud tarafından
antisemitizm -kısaca; "yahudi düşmanlığı" ile suçlanmıştır. ama bana kalırsa carl'a verecek bir cevabı olmadığı için böyle bir şey yaptı. bir nevi;
ad hominem yani.
ancak tüm bunlar carl'ın asla boş durmadığını göstermez. zira adam boş durmamış, özellikle doğu felsefeleri/dinleri hakkında arketipsel bakış açısıyla araştırmalar yapmış. hatta bu araştırmalara
paganizm bile dahil. düz mantıkla bakınca, araştırmalarına ilahi dinlerden başlamıştır diye düşünüyorum. ve paganizm'e varana kadar bilgisi olduğunu düşünürsek, carl'ın din hakkındaki kanısının ne kadar değerli olduğunu anlayabiliriz.