genelde kötülüğe neden olan; siyasi, hukuksal, felsefi ve dinsel düşünceler bütünü.
aleksandr soljenitsin ideolojiden ötürü şöyle der;
"ideoloji, kötülüğe uzun süredir peşinde koştuğu bahaneyi kazandırır. üstelik kötülüğü yapan kişiye, gerekli olan azmi, kararlılığı bahşeder. ideoloji, o kişinin ve başkalarının gözünde kendi eylemlerinin kötü değil iyi görünmesine yardımcı olan toplumsal kuramdır. böylece sitemlere, kınamalara kulak kabartmaz. sadece övgüleri, takdirleri işitir. engizisyon yetkilileri kendi iradelerini işte böyle berkitti. hristiyanlığa başvurarak. yabancı ülkeleri fethedenler ise anavatanlarının ihtişamını yüceltmeye; sömürgeciler uygarlığa; naziler ırka;
jakobenler eşitliğe, kardeşliğe, gelecek nesillerin mutluluğuna sırtını dayadı. kötülük edenler olmasa,
gulaglar olmazdı."