insanın kendisiyle yüzleşme şeklidir ve oldukça acımasızdır. susmak bilmez yanlış yapılanlar karşısında. insan kendini fazlasıyla suçlu hisseder, azap çeker.
yaradan, kuran'da ruhundan hz. adem'e üflediğini söyler. bu şekilde vicdanı, insanoğluna yaptıkları karşısında bu dünyada kendi yaptıklarını tartması ve ona göre hareket etmesi amacıyla verdiğini sanıyorum. bu düşünce kendimi hizada tutmamı sağlıyor. vicdanımla yüzleşemeyeceğim, affedemeyeceğim davranışları yapmamaya çalışıyorum böylece. yaptığımdaysa vicdanım kabullenmediği, suçlamayı bırakmadığı sürece tanrıdan af dilemekte zorlanıyorum, kendimi affetmediğimde utana sıkıla af diliyorum. yüzüm olmuyor anlayacağınız. belki de çok sığ bir görüş bu, bilemiyorum.
(bkz: vicdan azabı)