1930'lu yılların Türkiye'sinde savaştan yakın zamanda çıkmış halkın büyük çoğunluğunun kırsal kesimde yaşaması ve okula gitmeyen çocukların yüzde 90'ının köyde bulunması nedeniyle, bu kırsal kesimde yaşayan çocukların ilkokul düzeyinde eğitim ihtiyaçlarını karşılayacak ve köy insanının sosyal ve ekonomik kalkınmasına katkıda bulunacak öğretmen tipinin yetişmesi için kurulan ve sadece eğitim kurumu değil, yaşayarak ve uygulayarak öğrenme gibi ilkeleri temel alan kompleks yapılardır.
Yani evrensel bilgileri verelim ve sadece öğretmen yetiştirelim demiyorlar da her yöreye özgün bilgileri de öğretip o yörelerdeki üretimlerin yapıldığı özgün ortamı oluşturuyorlar. Bunun nedeni ise enstitüler kurulmadan önce daha küçük ölçekli köy öğretmen okullarından mezun olan öğretmenlerin bulundukları köyde kayda değer değişimlerin olmaması ve bu sorunun cevabını değişiklik yapabilen öğretmenlerin köyde yaşayanlardan çıkması, bir nevi o yaşantının içinden olması. Bu yüzden de bu okul anlayışını geliştirip bahsedilen özgün ortam oluşturulur, yani bir yaşam alanı.
Yapısal olarak da şuan bulunan kampüslerimizin başlangıç modeli de diyebilmemiz çok yanlış olmaz.
Planlanandan önce kapatılmalarına rağmen oluşturulan 20 yıllık plan taslağında hedeflenene yaklaşık bir sayı elde etmişlerdir.
Sahip oldukları özgün eğitim anlayışıyla usta çırak ilişkisi benimsenmiştir ve bu şekilde üretken, katılımcı bireyler yetişmiştir.
Örneklerinden biri olan dedemden gördüğüm üzere bu özgün eğitimin sonucu olarak bir öğretmen öğreteceği derslerin yanı sıra köyde yöreye göre üretim yapmayı da bilmeli, mutlaka bir tane enstrüman çalmayı öğrenmeli ve sanatla uğraşmalıdır. Dedem de şiir yazar, okur, arkadaşlarıyla saz çalarmış. Heheh
Düşününce, bu kadar yönlü kişilikleri yetiştiren bir öğrenimle mezun olan öğretmenlerin saygı duyulması kaçınılmaz ve öğretmenliği "kutsal meslek" olarak nitelendirenler haksız da sayılmaz. Belki de kutsallığı, bu yaşam barındıran yapıları kapatarak biz bozmaya başladık. Tartışılır.
"O zamanlar kaymakam, öğretmenin yanında peeğhhhti." derdi bizim köylüler.
İşte böyle, ülkede asıl kalkınma vizyonuna sahip eğitimin özneleriydi köy enstitüleri.
İlk defa gevezelik yapayım dedim, okuduysanız teşekkür ederim.