aslında yapay zekanın tanımını yapmadan önce "zeka"nın tanımının yapılması gerektiği aşikardır. bu nedenle öncelikle "zeka nedir?" sorusunun da cevabının verilmesi gerekmektedir.
yapay zeka (ing: artificial intelligence, kısa: ai) terimi stanford üniversitesinde profesör olan john mccarthy tarafından ortaya atılmıştır. bazen makine zekası (machine intelligence) olarak da kullanılmaktadır.
yapay zeka (yz) kavramının john mccarthy tarafından yapılan tanımı şöyledir. yapay zeka: "zeki makineler özellikle de, zeki bilgisayar programları yapma bilimi ve mühendisliğidir. benzer bir iş olan bilgisayarlar aracılığı ile insan zekasını anlamaya çalışmayla ilgili olmasına rağmen kendisini sadece biyolojik olarak gözlemlenebilen metotlar ile sınırlandırmaz."
yapay zeka'nın tanımını yapmak önemli olduğu kadar da zordur. çünkü yapay zeka çok kapsamlı bir konu olup pek çok alt alan içermektedir ve alt alanı olarak düşünülemeyecek pek çok alanla da girift bir biçimde ilintilidir. yapay zekanın içerdiği ve ilintili olduğu tüm alanları kapsayacak şekilde yapılmaya çalışılacak tek bir tanım ya çok uzun olacaktır, ya çok soyut olacaktır ya da eksik olacaktır. dolayısıyla yapay zekanın tanımını yapmaya çalışan kişiler genellikle kendi uzmanlık alanlarını ön plana çıkaran tanımlar yapmışlardır.
bu nedenle tek bir tanım yapmak yerine, birden çok tanıma yer vererek zihnimizde yapay zeka kavramının daha eksiksiz oluşmasını sağlamak en uygunu olacaktır:
yapay zeka yapay bir varlığın (genellikle bir bilgisayar) sergilediği zekadır.
yapay zeka: bilgisayar bilimlerinin, bilgisayarlara insan zekasına niteliklerinin kazandırılması üzerinde çalışan bir dalı.
yapay zeka bir makine ya da insan eliyle üretilmiş otonom bir sistem kullanarak insan zekasının benzetimini yapmaya çalışan bir araştırma alanıdır.
yapay zeka, insanın düşünme yöntemlerini analiz ederek bunların benzeri yapay yönergeleri geliştirmeye çalışan araştırma alanıdır.
yapay zeka, canlılarda (özellikle insanlarda) bulunan algılama, öğrenme, çoğul kavramları bağlama, düşünme, fikir yürütme, sorun çözme, iletişim kurma, çıkarım yapma ve karar verme gibi yüksek bilişsel fonksiyonları ve otonom davranışları sergilemesi beklenen yapay bir sistemdir (donanım+yazılım).
yapay zeka (yz), çıkarsamalar yapmak için kavramlarlar, sembolik çıkarsama yöntemleri ve sembolik bilgi temsili ile ilgilenen bir bilgisayar bilimi alt dalıdır. yz insan düşünüşünün bilgisayarlar üzerinde modellenmesi için bir girişi olarak da görülebilir. yz bazen insanları çözebileceği her türlü problemin bilgisayarlar tarafından daha hızlı bir şekilde çözülmesine çalışmak olarak da tanımlanır.
yapay zeka, insan tarafından yapıldığında zeka olarak adlandırılan davranışların (akıllı davranışların) makine tarafından da yapılmasıdır. yapay zeka'nın insan aklının nasıl çalıştığını gösteren bir kuram olduğu da söylenebilir.
bilgisayar yazılımlarının, makinelere insanların zekalarını kullanarak yaptıkları işleri yapma yeteneği kazandırmaya yönelik olarak kullanılması. önceki dönemlerde yz çalışmalarında insan psikolojisi göz ardı edilmiştir. ama günümüzde bu yönelim beynin çalışmasına dair teorileri temel alan bağlantıcılığın (ing: connectionism) gelişmesiyle değişmiştir. bağlantıcılığın temelinde basit temel elemanlar (ya da düğümler) arasında belirli bir biçimi olan bilgi parçalarının aktarılmasını da içeren ve öğrenmeyi modellemeye çalışan karmaşık fonksiyonların kullanılması vardır.
literatürde "artificial intelligence"olarak adlandırılan yapay zeka ilk bakışta herkese farklı bir şeyin çağrışımını yaptırmaktadır. kimilerine göre, yapay zeka kavramı,insanoğlunun yerini alan elektro mekanik bir robotu çağrıştırmaktadır. fakat bu alanla ilgili olan herkes,insanoğlu ile makineler arasında kesin bir farklılığın olduğu bilincindedir. bilgisayarlar hiçbir zaman insanoğlunun yaratıcılık,duygu ve mizacının benzeşimini aktarabilme becerisine sahip olamayacaktır. bununla beraber,bilgisayarların belirli insan davranışlarını (nesneleri alma ve bunları belirli yerlere yerleştirme gibi) yapan makineler yön vermesi ve belirli bir uzmanlık alanı ile ilgili(veri hesaplaması, tıbbi teşhis gibi) beşeri düşünme sürecinin benzeşimini yapan (simule eden)sistemlere beyin olma becerisine sahip olması mümkündür.
yapay zeka (yz) alanında önemli gelişmeler günümüzde sağlanmış olmakla beraber, araştırma düzeyi halen kuluçka safhasındadır. her geçen gün, yapay zeka araştırmacıları yapay zekanın yeniden tanımlanmasına yardımcı olacak yeni icat ve yenilikler ortaya koymaktadır. hatta bazıları bu gelişmelere bakarak yz'nin tanımlanması imkansız muğlak bir kavram olduğunu bile söylemektedir. yz konusunda yapılan çalışmaların her birisinin cevaptan daha çok yeni sorular ortaya koyduğu bile söylenebilir.8ununla ilgili olarak, mit (massachusette technical university} araştırma grubunda yz ile ilgili çalışmaların öncüsü olan manvin minsky yz'nin " hareket eden bir ufuk " gibi olduğunu ifade etmektedir.
yz konusundaki çalışmalar 1960'lardan beri gündemde olmasına karşın yz uygulamalarının muazzam boyutta bilgisayar gücüne ihtiyaç duymasından dolayı araştırmacıların çoğunun bu alanda yeni bir şey ortaya koyma gayreti sonuçsuz kalmıştır.
ancak günümüzde bilgisayar teknolojisinde yaşanan gelişmelerin sağladığı ucuz ve güçlü bilgisayarlar sayesinde yz alanında büyük ölçekli araştırma yapabilmek ekonomik açidan mümkün hale gelebilmiştir. bunun sonucu olarak,yz' nin bir alt alani olan uzman sistemler (expert systems) konusunda daha şimdiden önemli gelişmeler sağlanmış olup, iş aleminin karar verme sürecinde uzman sistemlerden önemli ölçüde yararlandığı gözlenmektedir.
*yapay zeka türleri*
yapay zeka konusundaki araştırmalar şu gruplar altında toplanabilir.
*bilgiye dayalı yapay zeka ve uzman sistemler
*doğal diller (bilgisayar ile doğrudan iletişim)
*beşeri algılama yeteneklerinin simülasyonu (görme, konuşma,işitme, koklama vs.)
*robotikler (rutin, kirli ve tehlikeli işler için kullanılan robotikler}
*bilgi tabanlı yapay zeka ve uzman sistemler*
bilgi tabanlı yapay zeka sistemi, belli bir uygulama alanına (bilgisayar onarımı gibi)