dünyavi zevklerden kaçınmak, aza tamah etmek,
tanrı ve onun şanı için bireyin kendini feda etmesidir. hatta yerine göre tanrı için acıdan haz duymak mazoşist eğilimlerde bulunmaktır.
(bkz: çilecilik)
şimdi ortada bir kavram var
asketizm ve doğu ve batı medeniyetlerinin bu kavramı kavrayış biçimlerini inceleyelim. çok önemli
sosyolojik çıkarımlar sağlayacaktır emin olun.
bu kavram temelde tümden
çilecilik olarak algılansa da esasında net olarak ikiye ayrılıyor.
(bkz: dünyevi asketizm)
(bkz: ahiret asketizmi)
ahiret asketizm mantığı daha çok kaderci bir yaklaşım ile yokluk ve sefaleti kabullenmek ve tanrıya yaranmak adına bunu tercih etmeye yöneliktir. dünya hayatı tamamen ikinci plana atılır ahiret yurdundaki kazanımlar için dünyada çile çekmek arzulanır.
mesela hayatı boyunca tanrı için banyo yapmamayı tercih eden çeşitli doğu
mistik inanışları asketik fiillerdir.
ya da hayat boyu mülkiyetten uzak durup sadece tek bir yiyecek ile beslenmeyi tanrıya feda olarak görmek de asketik bir fiildir.
bizim
tasavvufta
dergaha tarikata girmeden önce 40 gün çeşitli öğretiler ile çileye girmek de asketik fiillerdendir.
ufacık bir delikten tek bir ışık hüzmesinin girdiği, 3 metre kare olan ve yerin altında olan bir hücrede yaşamak da asketik fiillerdendir. buna nefis terbiyesi de denir bu arada.
şiilerin
kerbelada kendini zincirler ile dövmesi, kafalarına kılıç darbeleri vurması da asketik fiillerdendir.
özetle din için, tanrı için tüm dünya nimetlerinden kendini soyutlayıp yerine göre
mazoşist hareketlerde bulunmak asketizmin temel ögesidir. üstte anlattıklarım daha çok
ahiret asketizmidir.
ve bu öğreti batının reform hareketlerinden önce aynen batıda da geçerli idi.
derken ortaya bir mezhep çıktı.
protestanlık. reform hareketleri oldu. günümüzde reform hareketleri avrupada dinsiz ve
seküler bir ortam oluşturmuş olsa da aslında temeli din üzerinedir. kliseye karşı olan ama din üzerinden yürüyen bir akımdır.
daha sonra dünyevi asketizmin en güçlü örneği olan
max weber'in
protestan ahlakı ve kapitalizmin ruhu kitabı ortaya çıktı.
bugün ki avrupa'nın bu derece güçlü hale gelmesinin tek sebebi sömürge anlayışı değildir. aslında temelde bu dünyevi asketizm öğretisi vardır.
max weber'e göre insan tanrının şanını yükseltmek için kendine çile çektirip dünyadan tamamen soyutlanmamalıdır. aksine tanrının ismini düşürmemek adına hayatı boyunca az ile yetinmeli ancak çok çalışmalıdır. şöyle ki kitabında tanrının ismini yüceltme şevki içinde bulunan insan gerekirse pazar günleri bile tatil yapmamalı her fırsatta çalışmayı ve kazanmayı başarabilmelidir.
burada tüketimden uzak üretim ve çalışmak asketizm öğretisi olarak sunulur.
tanrı'nın şanına yakışan dünyadan kaçmak değil tüm dünyada onu yüceltmek ile olur o da ancak sürekli çalışmak ile sağlanabilir demiştir.
bana, "sekülerizmin din doktriniyle soslanmış karlı bir yiyeceğe dönüştürülmesi" gibi gelmişti hep.
weber bu kitabı yazarken inancında samimi miydi bilemem ama müthiş bir algı oyunu ile halkların inancını, medeniyetin yükselmesi için kullanılacak bir yapı malzemesine dönüştürmeyi başarmıştır.
bugün
avrupa ve özellikle
japonya dünyevi asketizm öğretisini en güzel şekilde uygulayan toplumlar haline geldiler. bu yolla gerçekten de dünya medeniyetlerinin en tepesine çıkmayı da başarmış durumdalar.
kaptalizmin emek sömürüsü olmasının yanında bu toplumların asketik bir dünya uğraşı da bu kademeye gelmelerinde önemli bir rol oynamıştır.
ister inançlı olsunlar ya da olmasınlar yaptıkları şey dünyevi asketizm ile birebir örtüşmüştür.
sonuç; "
sekülerizmin doğuşu."
bu süreçte ortadoğu ve asya medeniyetleri halen ahiret asketizm inanışlarını ısrarla sürdürmeye devam ediyorlar.
dünya hevasından kendilerini soyutlayıp tamamen yaratıcı için fedakarlıklarda bulunup, mazoşist eğilimlerde bulunuyorlar.
hatta bunların en eski örnekleri olan tasavvuf erbabı
ibni arabi kendi kitabında firavunu yerlere göklere sığdıramamış, kötülük rolünü isteyerek üstlendiği için onu erdemli bulmuştur.
ibni arabiye göre "firavunun zulmü ona katlanan insanların ahirette iyi olması için birer fırsattır."
sonuç olarak asketizmin çok sakıncalı olan bölümü, saplantılı olan kısmını bizim herifler kapmış, batı ise nispeten daha mantıklı olan düyevi asketizmi benimsemiştir.
ulan bir kere de bir şeyin iyisini biz alalım da işimize gelsin dedirten bir durum.
sonra
ortadoğu'da her gün bombalar patlayınca "amerika'nın oyunu reröre" diyoruz.
sen kardeşim,
ilahi taktir böyleymiş, ne yaparsın mukadderat dersen hatta bu musibetlerden ders almak yerine haz almaya başlarsan daha çok senin başını ezmeye gelen olur.
üzgünüm realite tam olarak bu..
bu arada bu iki farklı çileci mantık, asketik hareket için
kuran ne der derseniz.
kuran tam da olması gerektiği gibi bu kavramların tam olarak ortasında durur.
dünya hayatının geçici ve boş uğraş olduğunu aslolanın ahiret olduğunu söylediği gibi, bu sebepten mazoşist eylemler yapmayı, kaderiyyeciliği ve miskinliği yasaklar. insanın gereksiz yere kendine zarar vermesini yasaklar istenilen her fiilde hem ahiret hem toplum için faydalar vardır. hem de çok fazla.
toplumun tümden yüceltilmesini ister. insana bireycilikten çok tüm toplumun sorumluluğunu verir. dünya hayatı geçici ve boş uğraş dediği gibi yaşanılan süreçte çok çalışmayı, yoksulu doyurmayı ve boş vakit geçirilmemesini ve toplumun yüceltilmesini gerektiğini de öğütler.
insani ideolojiler ucundan kıyısında muhakkak eksikler barındırdığı gibi, büyük yıkımlar da doğurabilir. ancak ilahi öğretiler tam da bu kuran gibi, dosdoğru bir dünya ahiret dengesi sunmuştur.
hem dünya için hem ahiret için doğru, yerinde, gerekli fiiller istemiş. olabilecek en mantıklı sunumlar ile dünya ve ahirete insanın bakışını temellendirebilmiştir. elhamdülillah!