dönemin gerektirdiklerini bilmeden, analiz etmeden, kendisine "alman hayranı" yaftasını yapıştırmak kolaycılıktır. almanyada görev yapması sebebiyle almanlara bir sempatisi olduğu doğrudur. ancak savaşa sırf bu sempatisi sebebiyle almanlar safında girdi demek yanlıştır.
hayatı hakkında detaylı bilimsel araştırma yapmış biri olarak şunu söyleyebilirim ki; kendisinin almanlarla ittifak kurması keyfi bir tercih değil, kurtlar sofrasında yem olmamak adına zaruri bir tercihtir. zira
birinci dünya savaşı öncesinde
osmanlı imparatorluğu öncelikle
itilaf devletleriile ittifak kurma yoluna gitmiştir. ancak söz konusu devletlerin yegane hedefi anadolu coğrafyasını işgal etmek olduğundan bu girişim sonuçsuz kalmıştır. böyle bir ortamda girilmesi kaçınılmaz olan savaşta, bu güçlere tek başına karşı koyamayacağını göz önüne alırsak, ittifak kurulabilecek en makul taraf, alman kanadıdır.
kendisi belki biraz hayalcidir, komuta kademesinde yanlışlar yapmıştır ancak bunlar idealleri uğruna hayatını feda etmiş bir kahramanı "hain" olarak anmaya yeterli sebepler değildir. kendisine hain diyenler büyük yanılgı içerisindedir.
ruhu şad olsun.