monomyth

mitoloji alanındaki çalışmalarıyla tanınmış akademisyen/yazar joseph campbell'in temellendirdiği bir kavram. "the hero's journey/kahramanın yolculuğu" anlamına da gelen bir akış diyagramı üzerinden hikayenin sistemli bir şekilde işlenmesini ifade eder. bugün tür sinemasında başı çeken hollywood'un imzasını taşıyan fantastik/bilim-kurgu türündeki eserlerde bu yapının sistemli şekilde uygulandığını görebilirsiniz. harry potter, the lord of the rings ve star wars gibi kült yapımlar bile bu diyagram üzerinden tasarlanmıştır. sanırım romanlarda da aynı kalıbın yer edindiğini söylemek yalnış olmaz. diyagrama göre bir eserin başarılı ve etkili olabilmesi için uygulanması gereken, 17 evre ve bu evrelerin oluşturduğu "ayrılma, erginleme ve dönüş" olmak üzere üç ana bölüm bulunuyor. farklı kaynaklarda evrelerin isimleri farklılık gösterebilir yahut evre sayısı daha az/fazla görünebilir. üniversitedeki hocamızın bize aktardığı kadarıyla kurgu ve hikayenin seyri bakımından her hikayede diyagramdaki sıranın izlenmesi yahut tüm evrelere yer verilmesi şartı bulunmuyor. daha açıklayıcı olması için back to the future filminin "kahramanın yolculuğu" incelemesini aşağıya iliştireyim: "act one: seperatıon ordinary world - marty mcfly lisede okuyan ve gelecek için hayaller kuran bir gençtir. reddedilme korkusu nedeniyle hayallerini gerçekleştirmek için adım atmaktan çekinir. sevgilisi jennifer parker ve yakın dostu doktor emmett brown kendisini bu konuda desteklerler. ailesiyle anlaşmakta güçlük çeken marty, babası george mcfly’ın pasif bir kişiliği olduğunu, haksızlığa uğradığında tepki göstermekten kaçan biri olduğunu düşünür. babasının patronu biff tannen’ın arabalarını hurdaya çevirdiğini görünce marty’nin bu düşünceleri pekişir ve babasıyla ilgili büyük bir hayal kırıklığı yaşar. call to adventure - marty’nin tanıdığı herkesin deli olarak niteledği doktor emmett brown bir mucittir. marty, doktorun önemli çağrısına cevap verip, gece yarısı onunla buluşmaya gider. buluşma yerinde doktorun delorean marka arabasını görür. doktor, marty’e bir zaman makinesi icat ettiğini ve bu makineyle zamanda yolculuk yapabilmenin mümkün olduğunu söyler. refusal of the call - marty, doktorun hayalperest ve tuhaf icatlar yapan biri olduğunu ve zamanda yolculuk yapabilmenin mümkün olmadığını düşünür. doktorun dediklerine şüpheyle yaklaşır. roads of trials/tests - doktor, tasarladığı cihazla zamanda yolculuk yapabilmenin mümkün olduğunu marty’ye kanıtlamak ister. köpeği einstein’ı sürücü koltuğuna oturtur ve zaman makinesini bir dakika geleceğe gönderir. marty ne olduğunu anlamamasına rağmen, doktorun kendisine verdiği kamerayla olan biteni çekmektedir. deney başarıyla sonuçlanır. doktor brown, zaman makinesini çalıştırmak için gereken plütonyumu libyalı teröristlerden çalmıştır. bu yüzden teröristler doktoru şehrin her köşesinde aramaktadır. deney sonrası teröristler doktor ve marty’yi buluşma yerinde yakalayıp, üzerlerine ateş açarlar. doktor emmett brown vurulur. - act two: supreme ordeal crossing the first threshold - libyalı teröristlerin açtığı ateşle doktorun vurulduğunu gören marty panikler ve kaçmaya başlar. teröristlerden koşarak kaçamayacağı için delorean’e biner. doktor zaman makinesinin nasıl çalıştığını anlatırken, zaman paneline en son, makineyi keşfettiğini söylediği tarihi girmiştir. marty, gaza yüklenir ve makine zamanda sıçrama yapar. approach to the inmost cave - marty, zaman makinesiyle yaptığı sıçramayla otuz yıl geriye gider. gece olduğu için bu durumu fark edemez ve kabus gördüğünü düşünür. sabah olduğunda ise yaşadığı yer olan lyon estates evleri ve hill valley kasabasına gittiğinde, karşılaştığı manzara onu şaşkına çevirir. doktor emmett brown’ın zaman makinesini icat ettiğine doğrudan tanık olur. meeting the shadow self - marty, geçmişi keşfe çıkar ve çevresini araştırmaya başlar. gerçek zamanda takıldığı bir kafenin eski halini görüp, içeri girer. kafede babası george ve babasının patronu biff ile karşılaşır. biff’in gerçek zamanda olduğu gibi geçmişte de babasına karşı zorba davranışlarda bulunduğunu, babasının yine aynı şekilde tepkisiz kaldığını görür. marty babasının neden böyle davrandığını bulmak için babasının geçmişini incelemek ister ve babasını takip eder. babasının dürbünle ağaca çıkıp, röntgencilik yaptığını, sonra da ağaçtan düştüğünü görür. marty babasına araba çarpmasına engel olmak için arabanın önüne atlar ve çarpmanın şiddetiyle bayılır. marty’ye çarpan, annesi lorraine’in babasıdır. marty uyandığında annesinin geçmişteki hali ve annesinin ailesiyle tanışır. annesinin tuhaf davranışları ve yakınlaşma isteğinden rahatsız olan marty, doktoru bulmak için evden ayrılır. meeting the mentor - marty, doktor brown’un geçmişte yaşadığı yeri bulur; doktor kendisini tanımadığı için onunla iletişim kurmakta zorlanır. bir süre sonra marty, doktoru ikna eder ve zaman makinesini bıraktığı yerden almaya giderler. marty yaşadığı zamana geri dönmek istediğini açıklar ve doktordan yardım ister. doktor zaman makinesinin çalışmasını sağlayan plütonyumun daha keşfedilmediğini, öyle bir gücün ancak yıldırımla karşılanabileceğini ifade eder. marty, saat kulesine bir hafta sonra düşecek yıldırımı hatırlayıp, bu sorunu çözer. crossing the second threshold: new rules - doktor plütonyum sorunu dışında zamanda yolculuk yapılırken, marty’ye belirli kurallara uyulması gerektiğini hatırlatır. ancak marty babasına araba çarpmasını önlediği sırada, annesiyle babasının tanıştıkları anı çoktan yok etmiştir bile. böylelikle gelecek yeniden biçimlenmiştir. ordeal - marty’nin yeniden biçimlenen geleceği eski haline çevirmesi ve işleri yoluna koyması gerekmektedir. aksi halde hem ailesi hem de kendisi sonsuza dek yok olacaktır. bunun için doktorun yardımıyla annesiyle babasının arasını yapmaya çalışır. ama annesi babasına kaza olayından sonra florence nightingale etkisiyle aşık olmuştur. bu yüzden marty ve doktorun bütün yardımlarına rağmen babası, lorraine ile sevgili olmayı beceremeyecektir. öte yandan annesi “calvin” diye isimlendirdiği marty’ye aşık olmuştur ve aklından george ile ilgili hiçbir düşünce geçmemektedir. marty yaptığı hata sonrası adım adım ailesinin yok olmasıyla yüzleşmek zorunda kalır. zaman makinesini çalıştıracak yıldırımın düşeceği tarih de iyice yaklaşmaktadır. - act three: unificatıon crossing the three threshold: sacrifice/action - lorraine’den hoşlanan bir kişi daha vardır: biff. marty, george’a destek olmaya çalıştığı sırada sık sık biff ile karşı karşıya gelir. marty mezuniyet balosunda biff ve arkadaşları tarafından etkisiz hale getirilir. george, savunmasız lorraine’i biff’in elinden kurtarır ve lorraine’in gönlünü sonunda çalar. ancak tarihin tekerrür etmesi için mezuniyet balosunda lorraine’in george’u öpmesi gerekmektedir. marty kapatıldığı yerden kurtulur, bu sırada kendisini kurtmaya çalışan grup üyelerinden biri elini sakatlar. black moment - marty, elinden yaralanan gitaristin yerine geçer ve sahneye çıkar. amacı müziğin devam etmesini ve annesiyle babasının öpüşmesini sağlamaktır. ancak abisinin ve ablasının silindiği resimde artık kendi figürü de silinmektedir. sahnede gitar çalarken kendisini kaybeder. showdown - annesiyle babası dans pistinde sonunda öpüşürler ve marty de kendine gelir. grup üyeleri marty’nin gerçekten iyi gitar çaldığını düşündükleri için bir parça daha çalması için ısrar ederler. marty johnny b. goode parçasını çalmaya başlar ve dans pistindekiler müziğe hayran kalır. resurrection - marty doktorla olan buluşmasına geç kaldığını hatırlar ve hızla buluşma yerine gider. doktor zaman makinesini ayarlamış, kendisini beklemektedir. yıldırım düşer ve marty onun etkisiyle yaşadığı zamana geri döner. crossing the fourth threshold: freedom to live/reward - marty zaman makinesiyle yaptığı sıçramayla geçmişten yaşadığı asıl zamana döner. içinde bir şeyleri yanlış yapmanın kuşkusuyla çevresini keşfe çıkar. kuşkuları yersizdir; hatta babası baskın bir karaktere; biff ise babasının emrinde çalışan bir işçiye dönüşmüştür. ailesindeki belirgin değişiklikleri de hemen fark eder. marty’yi kendisine ait bir cip evin garajında beklemektedir. doktor brown ilk deney sonrası teröristler tarafından vurulduğu halde, marty geçmişte kendisini uyardığı için o da hayattadır. her şey eski ve düzenli haline dönmüştür." not: yukarıdaki filme dair içeriği zamanında ödev olarak hazırladığım için bazı yapı hataları olabilir. ancak eklemelerde bulunup, düzenleyebildiğim kadarını düzenledim.