Temelde, bir malın değerinin biçildiği her yer borsadır. Çiçek borsası, susam borsası, doğal kaynaklar borsası, canlı hayvan borsası... Gırla. Ben işin finans boyutundan, işin teknik boyutuna girmeden basit ve yüzeysel bir biçimde bahsedeceğim.
Okumayı ve araştırmayı biliyor ve bundan sıkılmıyorsanız, mütalaa edebilen biriyseniz, sabırlıysanız, azıcık da zekiyseniz yatırım yapabileceğiniz mecradır. Bu mecrada türlü oyunlar dönebilir, her şeyi düşünün, araştırın, tartışın, insanlara danışın, gündemi ve beklentileri koklayın, emin olduğunuzda da toplayın malı gitsin. Ama o parayı orada unutun. Her gün kontrol edip bakılmaz, kurcalanmaz. Bu mecrada sakin olursanız, sabırlıysanız kazanırsınız. Tuttuğum hisse tepe taklak giderken bile siklemediğim olmuştur mesela.
Ülkelerin kendi borsası vardır ve bu borsa tabiri caizse ülkelerin ekonomik gücünü simgeler. Çok şirket varsa ve bu şirketler ne kadar çok değerliyse borsası o kadar değerlidir. Bunu boşverin, ben size BİST'i anlatayım. Önce bizim borsada pişin, sonra yabancı borsalara atlayın.
Gelelim bizim ülkeye.
Bizim ülkede de diğer ülkelerdeki gibi borsada hisseler değerlerine göre farklı pazarlarda sotelenir. 1. lig, 2. lig, 3. lig gibi düşünebilirsiniz. Bunun dışında hissenin yatırımcı dilinde basitçe iki türü vardır.
Bazıları kar payı verir. Çünkü şirket ulusal ve uluslararası pazarda belirli bir paya sahiptir. Bırakın ülkenin içinden geçilmesini, dünya savaşı falan çıkmadıkça o şirketler kolay kolay batmaz. (Yani demokratik bir ülkede.) Kısaca yatırdığınız meblağın %5-10'unu her yıl hesabınıza yatırırlar. Hisse değeri de yerinde kalmaz tabi, bunların çoğu baba şirketler, her yıl belirli oranda hisse bedeli de yükselir. Böyle çok sağlam 5-10 şirket vardır.
Bir de diğer hisseler vardır. Kimisi büyüme hissesidir, kimisi prestij. Kimisi patron şirketi dolayısıyla onun hissesidir, kimisi çok uluslu şirketlere aittir. Kısaca burası işin, o herkesin konuştuğu cazip ve riskli boyutu. Lakin risk kime göre? Günlükçü değilseniz ya da kör değilseniz sorun yok. Sonuçta analiz ederek, somut bilgilerle yatırım yapmalısınız. YOksa ana paranızdan geriye ananız bile kalmaz.
Buradaki sistem, temettü yani kar ödeyen hisselerle aynı. Tek farkı, kar payı ya çok az dağıtılır ya da hiç dağıtılmaz. Çünkü bu şirketler sürekli yatırım yaptıkları için dağıtacak paraları kalmaz. Karı yatırım yaparlar. Sermayeye eklerler. Ne bileyim, kar etmez, ucu ucuna bilançolar bildirir. Zarar eder... Evet, batık şirketler de vardır. Bunlar da çeşitli beklentilerle alıcı bulur. Burada da bence kendinize güvenmiyorsanız Bist 30; güveniyorsanız taş çatlasın bist 100 hisselerinden şaşmayın.
Ve yatırım sepeti yapın. TÜm elmaları bir sepete koymayın ve kesinlikle yedek akçeniz olsun.
Sakın ama sakın, hisse fiyatlarına kapılmayın. Ucuz hisse iyi hisse değildir. Mesela iş bankası kurucu hissesi 980 tane. 300 küsürü Atatürk hissesi, 300 küsürü iş bankasında, 300 küsürü de halka açık. Ama tek bir hisse bedeli, neredeyse bir milyon türk lirası. Acayip bir hissedir. Baba oyuncular alabilir. Ama öte yandan 0,30-0,40 kuruşa başka bir şirketin hissesini de bulabilirsiniz. Ama toplam miktarı yüz milyonlarca sayıdadır.
Mesela bende sağlam temettü getiren 3-5 şirketin hissesi var. Toplam tutarı genel borsa yatırımımın %40'ı civarında. Diğerleri büyüme hisseleri. Her yıl büyüme hisselerini gözden geçiririm. Gerekeni satar, değiştiririm. Ama temettü hisseleri kalır. Aldığım kar payını da alım fırsatı yakaladıkça üstüne eklerim.
Edit: Yatırım tavsiyesi değildir.
Sonra vay efendim evi sattım evsiz kaldım, arabayı sattım akbille işe gidiyorum demeyin.