Luis'le olan şu
(#4375181) tartışmanın ardından aklıma gelen finansal çöküş olayı.
90'larda başlayıp 2000'lerin başına kadar devam eden ve 11 eylül saldırılarından hemen önce patlayan internet şirketleri hisselerinin çöküş olayı.
İnternetin ABD'de yaygınlaşmaya başlamasıyla birlikte internet tabanlı şirketler ve startup'larda büyük bir patlama oluyor ve birden büyük bir
fomo yaratılıyor. İnsanlar bu sektörün ileride çok büyük bir alan olacağını düşündüğü için bu alana talep artıyor. Sonra büyük bir balon oluşuyor ve bir noktada hemen hemen her pazarda görülen aşırılık evresi ile karşılaşılıyor ve tüm internet tabanlı şirket hisseleri mantıksızca yükselişe geçiyor.
Hatta yanlış hatırlamıyorsam Warren Buffet bu şirketlere tek bir yatırım yapmadığı için "artık yaşlandı, çağı anlayamıyor" falan diye yaftalıyorlar adamı.
Hikayenin sonunda beklenen oluyor ve büyük bir çöküş gerçekleşiyor. İnternet tabanlı şirket hisselerinin büyük değer kaybı yaşaması olayına da dot-com balonu deniyor. O dönem örneğin amazon'un şirket hisseleri 100küsür dolardan 7 dolara kadar düşüyor.
Peki neden?
Benim uzun zamandır arkadaş sohbetlerinde söylediğim bir şeyden kaynaklı olduğunu düşünüyorum: Çünkü internet denen icat çağımızın en devrimsel icadı. Yaşadığımız dünyayı değiştiren en büyük araç. İnternetin bize yaptığını tarih boyunca kimse yapamadı sanırım. Buna peygamberler, devrimci liderler, bitmeyen savaşlar, fatihler ve fetihler, rönesanslar reformlar dahil.
Bu da gizli saklı bir şey değil elbette. Bu teknolojik ilerlemenin vizyonunun zamanın ötesine varan bir vizyon olduğu aşikardı. Bu da doğal olarak borsada büyük bir fomo yaratmıştı.
Fomo kendi başına zararlı bir şey olsa da fomonun oluşması her zaman mantıksız sebeplere dayanmaz. İnternet bir devrimdi ve insanlar bu devrimin ışığından kör olmuştu. O dönem için bunun finansal bir karşılığının olamaması arz talep dengesizliğinin oluşmasından ve doğal ilerleyişin bozulmasından kaynaklıdır.
dot-com balonu internetin internetliğinden bir şey götürmedi yani. Onlarca şirket battı, yüzbinlerce insan iflas etti ama internetin gücü her geçen gün biraz daha büyüdü. Bugün Amazon hisseleri 2bin küsur dolar mesela.
Kripto sektörü ve blockchain teknolojisi de biraz benzer bir hikayeyi tekrarlıyor olabilir. Şu günlerde Luna foundation rezaletinin ayyuka çıkmasının ardından insanlarda genel bir ümitsizlik ve hayal kırıklığı görüyorum. İnsanların bu sektöre ve buradaki pazara olan inancının kırıldığını ve hikayenin sonlanmak üzere olduğunu düşündüğünü görüyorum. Luis'le olan tartışmamızdan ziyade iflas eden insanların genel kanısının ardından aklıma bu dot-com balonu olayı geldi. Ve benzer şeylerin her devrimsel olayda yaşanması(aşırı talep, zenginlik arzusu, aşırılık evresi, balon, inkar, ümitsizlik vs.) insan ve kitle psikolojisinin tarihin her noktasında kendini tekrar ettiğini gösteriyor bana ve gülesim geliyor bu kadar basit(simple olan), sıradan ve tahmin edilebilir olmasına şaşırıyorum.
Şu günlerde kripto varlıkların balonu patlıyor olabilir. Birkaç ay önce 60bin dolardan değerlenen bitcoin birkaç ay sonra 8bin dolara kadar gerileyebilir. Bunlar günün şartlarına ve finansal arz ve talep dengelerine göre değişen, karşılanan ya da karşılanamayan sonuçlar. Buradaki ekonomik kaos ya da olası bir yıkım buradaki potansiyeli yok sayamaz yani bence.
Bir şeyin fiyatını belirleyen onbinlerce parametre var. Ama bir şeyin değerini belirleyen şey fiyatı değil çağa kattıklarıdır ve günün şartlarıyla değil çağın gereksinimleriyle belirlenir.
Beklentilerimi ve mevcut potansiyeli karşılayıp karşılayamayacağını da doğrusu zaman belirleyecek.
Ben kişisel olarak toplumsal manada insanların ve insanların kurduğu şirketlerin kendi aralarındaki iletişimde devletlerin garantörlüğünü aradan çıkartan tüm girişimlerin ve atılımların devrimsel olduğunu ve geleceğin bu yönde gelişeceğine inanıyorum. Aslında arzuluyorum da.
Blockchain teknolojisi bu yönüyle bariz bir şekilde anarşik bir manevra. İnsanları zengin etmiş, batırmış, ederi dün şuymuş, bugün buymuş falan filan açıkçası bunların günlük siyasetten farksız olduğunu düşünüyor ve günlük şeylere atfettiğim değer kadar değer veriyorum. Buradaki adiyattan meseleleri aradan çıkartırsak bu teknoloji bariz bir şekilde devletlere karşı yapılmış en büyük başkaldırıdır.
Üzerindeki toz bulutu biraz dağılsın bu olayın ekonomi tabanlı bir noktadan toplumsal ve politik alanları ne derece kuvvetli bir şekilde değiştirdiğine tüm insanlık şahit olacaktır.
Kripto varlıklar muhtemelen insanlık onurunun teminatı olan her şeyin zeminini hazırlayan platformda yer alacaktır.
Nasıl'ını sormayın lütfen. Ben de bunu kapsamlı bir şekilde açıklayamıyorum. İlerde kendiliğinden açıklığa kavuşunca detayları daha kolay görürüz muhtemelen.