Bir iş ya da oluş sırasında, eylem sırasında geçmekte olan, geçen ya da geçmiş olan aralık, süredir zaman. Açıklayıcı mı? Bence hayır.
Devam edelim.
***
Einstein'e kadar, evrendeki tek mutlak
zaman'dı. Tüm hesaplamalarda ve tüm evrende tek sabit vardı... Zaman. Ve deneylerin büyük çoğunluğunda da bu mutlak, gayet sorunsuz işliyordu. Ama işte, çoğunda. Mesela; bazı gezegenlerin hareketleri sürekli hatalı hesaplanıyordu. O dönem de bir çok insan bu durumun yaratıcının bir lütfu olduğunu ya da henüz bazı şeylerin tespit edilemediği için böyle sonuçlar alındığını düşünüyordu.
Evet, sonra Einstein çıktı ve bu çıkarımın yanlış olduğunu yazdı. Deney yapmadan. Sadece matematikle. Önce, patent ofisinde çalışan sıradan biri olduğu için alay konusu oldu. Linç edildi. Sonra, gerçekliği ortaya çıkınca da itibarı iade edildi.
Şu an dünyada, eğer yanlış hatırlamıyorsam, en çok atıf alan makale Genel görelilik.
Neyse konuya dönelim.
***
Fizikçilere göre, üç boyutlu evrenimizin saklı olan dördüncü boyutu zaman. Uzaya yapışık bir sabit gibi düşünün zamanı. Birbirine örülü ipler gibi. Dolayısıyla sabit bir akışı var.
Lakin bu demek değil ki, hiçbir şeyden etkilenmiyor. Tabii ki etkileniyor. Şöyle betimleyeyim; Uzayzaman'ı masa örtüsü olarak düşünün. Örtünün ortasına atılan top, örtüde bir çöküntü meydana getirdi. İşte bu kütlenin, uzayzamana etkisi olarak gösterilebilir.
Çok yüksek kütleli cisimlerin yanında uzayzaman bükülür. Hatta, ışık bile bükülür.
Ayrıca; hemen hemen tüm canlılarda zamanı ölçen bir mekanizma vardır. Tabi yani, ilkel sistemler bunlar. Atom saati gibi düşünmeyin.
Şimdilik aklıma gelen bu kadar. Editlerim.