-1815 viyana düzeni kapsamında- avusturyalı diplomat
klemens von metternich'in 2. mahmud'a verdiği şu tavsiye oldukça manidar;
"bir güç olarak varlığımızın başlıca temelini ve padişah ile müslüman uyrukları arasındaki birinci bağı oluşturan dinsel kurumların ışığı altında bir hükümet kurun. yönetiminizi düzene koyun, reform yapın; ancak, size uygun olmayacak türleri yerine koymak üzere, mevcut yönetimi bir kenara atmayın. sizin kurumlarınıza uymayacak biçimlerini avrupa uygarlığından devralmayın çünkü batılı kurumlar, sizin ilkelerinizden farklı ilkeler üzerine kurulmuştur. batı'daki kurumların temeli hristiyan yasasıdır. islamiyet'e bağlı olan sizler, hristiyan toplumunu oluşturamazsınız. osmanlı olarak kalın ve müslüman yasalarını gözönüne alın. hristiyan uyruklarınıza mutlak bir koruma sağlayın. onların din sorunlarına karışmayın, onların ayrıcalıklarının koruyucu olun ve onlara vermiş olduğunuz sözleri yerine getirin. sizin sorunlarınıza karışmaya hiçbir hakkı olmayan danışmanlardan sakının. size batı'nın sesi olarak gözükeni dikkate almadan, doğru bildiğiniz yolda yürüyün."
.
kendisinin 1834 menşeli şöyle bir değerlendirmesi de mevcut;
"türk imparatorluğunun tarihi incelendiğinde, çok temel ve sürekli bir zayıflık kaynağına sahip olduğu kolaylıkla görülüyor.
bu imparatorluk, geniş toprakları yönetmektedir, ama güçlü değildir. çok verimli topraklara sahiptir ama zengin değildir. coğrafi konumu çok uygundur, ama ticareti yoktur. askerleri ölmeyi bilir, ama savaşmayı bilmemektedir. nasıl olur da hükmetmek isteyen müslüman gururunun artık hükmedecek gücü yoktur? siyasal düşünceler bu soruya cevap veremiyor. toplantı salonları ve askeri büyük birlikler çok az şeyi açıklıyor; aslında bozukluğun kökeni çok derinlerde.
islamiyette temel bir durgunluk ve dolayısıyla çürüme vardır.
türk imparatorluğu'nda insan zekası, lüks ve fiziki zevkler tarafından ortadan kaldırılmıştır...
türk imparatorluğu türk olduğu için değil, müslüman olduğu için çökmektedir. onun yerine bir arap imparatorluğu koysanız da bir şey değişmez. aynı çürüme kaynakları devam edecektir."
not: ulan elin adamı "bile" ta ne zaman çözmüş meseleyi. dinleyen olmuş mu? yookkk!! ondan sonra zemin kötü...