yağmur, rüzgar, yıldırım vb. gibi atmosferde geçen çeşitli olayların toplu adıdır. öte yandan yerçekimine kapılarak düşen gök taşlarına da «meteortaşı» denir.
gööktaşı ile meteortaşı aynı anlamdadır. her yıl sayısız meteortaşı dünya atmosferine girer. ancak bunların çoğu küçük olduğundan sürtünme etkisiyle yanıp dağılır. düşen meteortaşlarının ise pek çoğu küçüktür. ama bugüne kadar birçok büyükleri de düşmüştür. uzaydan dünyaya gelen yegane cisim olması bakımından meteortaşları, bilginleri çok ilgilendirir, ele geçen meteortaşları üzerinde incelemeler yaparlar.
bu incelemeler, meteortaşlarının taş ve demir olmak üzere iki çeşit olduğunu göstermiştir. demir meteortaşlarında, nikel ve başka madenler de karışık olabilir. bugüne kadar tesbit edilen en büyük meteortaşı grönland'daki 36,5 tonluk taş ile güney afrika'ya düşen 66 tonluk taştır. bu büyük taşlar, derinliği 100 metreyi geçen çukurlar açarlar. bu çukurların çapı ise birkaç kilometreyi bulur.
meteor
dünya’yı doğrudan etkilemesinin nedeni ise, senede yaklaşık atmosfere birkaç bin göktaşı girmektedir.fakat, bu sayıdan sadece 500 kadarı, yeryüzüne düşmektedir. meteorlar, atmosfere girerken, saniyede 11 ile 72 km arasında yol kat ederler. atmosferde aşırı miktarda sürtünmeye maruz kalan göktaşları, bu sürtünme sonucunda eriyerek yeryüzüne inerler, erimeyenler ise, direkt olarak yeryüzüne düşmektedir.
göktaşlarının kimyasal yapısında ise, çeşitli moleküller bulunmaktadır. bu moleküllerin türüne göre meteorlar, 3 gruba ayrılmaktadır. taşsı demirli meteor türünün yapısında, demir, silisyum, karbon, magnezyum, alüminyum, ve oksijen yer almaktadır. demirli göktaşlarının yapısında, nikel, galyum, iridyum ve germanyum gibi moleküller bulunmaktadır. taşsı demirli göktaşlarında ise, çeşitli metallerle olivin maddesi bulunur.
dünya var olduğundan beri, dünyaya oldukça fazla göktaşı düşmüştür. büyük bir göktaşı dünya’ya düştüğünde, yeryüzünde krater meydana gelir. bu kraterin genişliği ve derinliği ise, göktaşının büyüklüğünü belirler. dünya üzerinde en büyük kraterler şunlardır;
1. chicxulub krateri / meksika
2. manicouagan krateri / kanada
3. kara-kul krateri / tacikistan
4. clear water gölleri krateri / kanada
5. mistastin gölü krateri / kanada
6. gosses bluff krateri / avustralya
7. aorounga krateri / çad
8. deep bay krateri / kanada
9. bosumtwi krateri / gana
10. barringer krateri / amerika
meteor ve meteorların sebep olduğu meteor yağmurları ise, gelişen bilimin detaylı bilgiye sahip olduğu bir olgu haline gelmiştir. meteor, kısaca gökyüzünde yer alan gök cisimlerinden kopmuş küçük parçalardır. meteorun diğer bir adı da, göktaşıdır. bu göktaşları, boşlukta yer alan gök cisimlerin etkisine girmektedir. gök cisimlerinden kopan küçük göktaşları, bazen de atmosferin çekim alanına girmektedir.
tam da bu sırada, bu göktaşları uzayda yüksek bir hızla ilerlerken ışıklı izler bırakır ve bu izler hava yüzeyiyle sürtünür. bu sürtünmeden dolayı ise kızışma olur. gökyüzünde gerçekleşen bu olaya “meteor yağmuru” adı verilmektedir. bu olay aynı zamanda gece karanlığında yeryüzünden çıplak gözle de izlenebilmektedir. halk arasında bu olay yıldız kayması olarak da anılmaktadır. oysa meteor yağmuru, göktaşlarının gerisinde bırakmış olduğu belirgin ışık çizgilerine denilmektedir.
güneş sisteminde yer alan dünyanın atmosferinde çeşitli katmanlar bulunmaktadır. bu katmanlar, belirli mesafelerle sıralanmaktadır. meteor yağmuru da atmosferin termosfer adı verilen katında gerçekleşmektedir. termosfer katının mesafesi yeryüzünden 80 ile 640 km kadar uzaklıktadır. dünya atmosferinde meydana gelen meteor yağmurlarının oluşma sınırı ise yeryüzünden 80 ile 110 km uzaklıktadır.
meteorların bazıları oldukça parlak ve de ışıklı olabilmektedir. bu tür meteorlara ise ateş topu adı verilmektedir. yeryüzüne bazen meteor düşebilmektedir. yeryüzüne düşen bu meteorlar, ateş topu adı verilen meteorlardır ve bunların da sadece çok az kısmı yeryüzüne kadar ulaşabilmektedir. yapılan uzay gözlemleri sonucunda, bir yılda atmosfere düşen meteor sayısının binlerce olduğu saptanmıştır. bu meteorlardan bazıları buharlaşmaz ve yeryüzüne göktaşı olarak iner.
bazıları ise sürtünmeden dolayı buharlaşır ve toz halinde yeryüzüne iner. güneş sistemi içerisinde yer alan gök cisimlerinden kopan göktaşlarının, uzay boşluğundaki hareketi tek ve de belirli bir yönde görülmektedir. uzayda yer alan böyle bir görüntü, aslında binlerce meteorun görüntüsüdür. yeryüzünde ise bu görüntü, meteorların tek bir noktadan geliyormuş şeklinde görülmektedir. uzay bilimiyle uğraşan bilim insanlarının en çok araştırdığı cisimlerden biri olan kuyruklu yıldızlar da meteor yağmuruna neden olabilmektedir. her kuyruklu yıldızın kendine ait bir yörüngesi bulunur ve kuyruklu yıldızlar kendilerine ait bu yörünge etrafında hareket etmektedir.
bu hareket sırasında ise, bu yıldızların arkasında bir enkaz kalır. dünya?nın da kendine ait bir yörüngesi bulunmaktadır. eğer dünya?nın yörüngesi ile kuyruklu yıldızın yörüngesi kesişirse, kuyruklu yıldızın arkasında bırakmış olduğu enkaz, dünya?nın yörüngesi tarafından kendine doğru çekilir. bu olay meteor yağmurudur ve de yağmurun gelmiş olduğu yönde yer alan takımyıldızının adıyla anılmaktadır. bu tür meteor yağmurlarlarına örnek verilecek olunursa eğer, karşımıza perseidler, leonidler ve de germinidler çıkmaktadır.
kuyruklu yıldızlar bazen güneş sistemine girebilmektedir. bu tür durumlarda ise, meydana gelen meteor yağmuru zaman geçtikçe şiddetini daha da fazla artırmaktadır. meteor yağmurları, uzayda gerçekleşen en sık uzay olayları arasında yer almaktadır. bunun nedeni ise, evrende birçok gök cisminin yer alması ve bu gök cisimlerinden çeşitli olaylar nedeniyle parçaların kopmasıdır. kopan bu ufak gök cisimleri, dünya atmosferine girdiklerinde yüksek hızın neden olduğu sürtünmeden dolayı arkasında ışık bırakır ve böylece meteor yağmuru adı verilen olay gerçekleşmiş olur. meteor yağmurları, görüntü itibariyle zaman zaman ışık yağmuru olarak da adlandırılabilmektedir.