tarihsel bir soru gibi görünen ama yalnızca tarihe bakarak çözülmeye ya da anlaşılmaya çalışılırsa hiçbir zaman anlaşılmayacak olan soru.
burada anlatabileceğim şeyler sayfalara sığmaz, bazen keşke sözlük sözü yazıya dökecek bir mekanizmaya sahip olsa diyorum ama maalesef ki öyle bir mekanizma olmadığı için kısaca değinmek istiyorum.
tanrı algıları tarih boyunca sürekli kavimlere ve çağlara göre değişmiştir. teist dinlerin algılara oynadığı şekilde insanlığın tanrı inancı nuh ya da adem zamanından süregelerek teist inanç olmamıştır. ilk ortaya çıkan tanrı inançları ya da dinler teist değil politeist olmuşlardır. insanlık tarihinde ilk dinlerin ve tanrı inancının görülmesi de insanların yerleşik hayata geçtikleri yıllardan sonra ortaya çıkmıştır. zaten semavi din sayılan dinlerin genellikle modelledikleri ilk insan biçimi de yerleşik hayat yaşayan ortadoğu kavimleridir ancak kalıntılar ve bilim kanıtlamıştır ki yerleşik hayat sonrası dönem yaklaşık 12 bin yıllıkken, ondan öncesi olan avcı-toplayıcı dönem ise yaklaşık 140 bin yıldır.
peki insanlığın yerleşik hayattan önce binlerce yılki dönemlerinde yaşayan kavimlerin tanrı inancı yok muydu? hayır yoktu. tanrı inancı ilk olarak ortadoğu'da ve güney asya'da yerleşik hayata geçmeye başlamış ilk insanlar arasında yaklaşık 7 bin yıl önce (takriben m.ö. 5 bin) ortaya çıkmıştır. insanın bilinmeyene olan merağı tabii ki avcı-toplayıcı kavimlerde de vardı ancak onlar daha çok bu tür şeyleri metafizik inançlarla açıklıyorlardı. buna örnek vermek gerekirse, kızılderililerdeki doğanın ruhuna olan inanç, ırmakların, kayaların veya hayvanların kızıp bela veya musibet salabileceklerine dair inançları örnek verilebilir. küçük bir genelleme yapılırsa panteist inanç belki de dünyanın en eski inandıydı denebilir bu yüzden.
bu kısa bilgilerden sonra başlıkla ilişkili en önemli soru ortaya çıkıyor. o halde tanrı yüzbinlerce yıl ortada yokken neden son 7 bin yıldır insanı yönlendirmeye çalışıyor?
işte bu soru aslında sorunsalın cevabi niteliğini barındırıyor.
evet insan tanrıyı yarattı. sebebini birkaç şeyle açıklayabiliriz. en önemlisi artık kabile yaşantısından şehir yaşantısına geçen ve bu yüzden de büyüyen insan topluluklarını yönetmek olarak açıklanabilir. bunu kötü bir niyetle yapmadılar çünkü yapmak istedikleri şey artık baş edilemeyecek kadar artan insanoğlunu ortak bir paydada buluşturup birleştirmekti ancak yüzyıllar sonra kötü niyetle kullanılmaya başlandı bu inanç. bir diğer neden ise yöneticilerin başa geçebilmek için ilahi bir destek aldıklarını ve seçilmiş kişi olduklarını kabul ettirme istekleriydi.
kısaca tanrı yoktur diyemem ancak dinlerin tanrılarının insan üretimi olduğunu söyleyebilirim.