orhun yazıtları

t: göktürkler zamanında, bengü taşlar üzerine yazılmış olan metinlerdir. 38 harfli göktürk alfabesiyle yazılmışlardır. “türk” adı ilk kez bu metinlerde kullanılmıştır. yazıtlarda çinlilerle yapılan savaşlar anlatılır, bu sebeple nutuk havası taşır. o dönemdeki türklerin yaşayış, örf, adet ve gelenekleri hakkında bilgiler verir. tarihi belge ve siyasetname niteliği taşır. yalın bir dil ve saf bir türkçeyle yazılan anıtlar, türk dilinin en köklü mirasıdır. 3 adet abide vardır: 1. tonyukuk anıtı: başvezir tonyukuk’un ölümü üzerine 725 yılında dikilmiştir. türklerin çinlilerle olan mücadeleleri anlatılmaktadır. eser anı özelliği taşımaktadır. 2. kültigin anıtı: 732 yılında bilge kağan tarafından kardeşi kültigin adına diktirilmiştir. eserde kültigin’in kahramanlıkları anlatılmaktadır. göktürklerin savaşları, güçlü dönemi ve çinlilerle olan mücadelelerden bahsedilir. 3. bilge kağan anıtı: 735 yılında bilge kağan’ın ölümünden sonra oğlu tarafından diktirilmiştir. eser bilge kağan’ın ağzındandır. - ilk olarak 1889 yılında nikolay mihayloviç yadrintsev, ulan batur’a 400 km uzakta kültigin ve bilge kağan yazıtlarını bulmuştur. - 1896 yılında danimarkalı bilim adamı thomson, kültigin ve bilge kağan yazıtlarının yayınını yapmıştır. aynı zamanda yazıtları ilk okuyan kişidir. - türkiye’de ilk çalışma necip asım bey’e aittir. bilge kağan ve kültigin yazıtlarının çevirisini yapmıştır. - daha sonra talat tekin ve muharrem ergin gibi ünlü türkologlar da yazıtlar üzerinde çalışmalarda bulunmuştur.