osmanlı imparatorluğu'nun son yıllarında etkin olan osmanlı askeri ve siyasetçisi. 3. ordu ve kafkas islam ordusu komutanlığı yapmıştır. ittihat ve terakki cemiyeti'nin kurucu ve önderleri arasında bulunmuş, 1913'te bâb-ı âli baskını adı verilen askeri darbeyle cemiyetin iktidara gelmesini sağlamış, 1914'te almanya ile askeri ittifaka önayak olarak osmanlı devleti'nin i. dünya savaşı'na girmesine öncülük etmiş, savaş yıllarında "harbiye nazırı ve başkumandan vekili" sıfatıyla askeri politikayı yönetmiştir. i. dünya savaşı'nın yenilgi ile sonuçlanması üzerine, almanya ve rusya'da türk halklarının bir araya getirilmesi amaçlı pek çok mücadelede bulunmuş, sovyet hükûmetinin desteğini kaybettikten sonra orta asya'daki türk halklarını ayaklandırmak amacıyla gittiği türkistan'da bolşeviklere karşı yaptığı bir çatışma sırasında ölmüştür.
turancılık fikriyle yanıp tutuşurken birçok türk askerini kafkas'ta kaybetmiştir.
ayrıca eğer turanı gerçekleştirseydi ulu önder'le eş değer olurdu gözümde.
tini şad olsun.