rusya

rusya veya resmi adıyla rusya federasyonu kuzey avrasya’da bir ülkedir. yönetim şekli yarı başkanlık tipi cumhuriyettir. kuzey batıdan güney doğuya rusya, norveç, finlandiya, estonya, letonya, litvanya, polonya, belarus, ukrayna, gürcistan, azerbaycan, kazakistan, çin halk cumhuriyeti, moğolistan ve kuzey kore ile komşudur. deniz sınırı olarak ohotsk denizi ile japonya ve bering boğazı ile bir abd eyaleti olan alaska ile de komşudur. 17 milyon kilometrekarelik yüz ölçümü ile dünyanın en geniş ülkesidir ve dünya yaşam alanının sekizde birini kapsar. rusya aynı zamanda 144 milyonluk nüfusu ile dünyanın en kalabalık 9. ülkesidir. kuzey asya’nın tamamına ve doğu avrupa’nın büyük bir bölümüne uzanan rusya, 9 zaman dilimine yayılır ve üzerinde çok çeşitli çevre ve yer şekilleri bulunur. rusya federasyonu haziran 1991 yılında, boris yeltsin aynı yılın aralık ayında bağımsız rusya federasyonu haline gelecek olan rusya sovyet federatif sosyalist cumhuriyeti devlet başkanlığı'na seçilerek rus tarihinde doğrudan seçilen ilk lider oldu. sovyetler birliği sırasında ve dağıldıktan sonra abd ve imf tarafından tavsiye edilen özelleştirme ve piyasa ve ticaretin serbestleştirilmesi de dahil olmak üzere "şok terapi" çizgisinde radikal değişiklikler içeren geniş kapsamlı reformlar yapılmıştır. ancak tüm bunlar büyük bir ekonomik kriz ile sonuçlanmış olup 1990-1995 arasında gsyih ve sanayi üretiminde %50 düşüş meydana geldi. özelleştirmeler ile birlikte işletmelerin kontrolü büyük ölçüde devlet kurumlarından hükümet ile bağlantıları olan bireylere kaymıştır. çoğu yeni zengin milyarlarca nakit parayı taşıdı ve ülke dışına büyük bir sermaye kaçışı gerçekleştirdi. ekonomik sorunlar sosyal hizmetlerin çöküşüne neden oldu ve ülkede doğum oranı aniden düşerken ölüm oranı ise hızla yükselmiştir. sovyetlerin son yıllarında %1,5 olan yoksulluk seviyesi 1993 ortalarında %39-49'a çıkmıştır. 1990'lı yıllar, yaygın yolsuzluklar, kanunsuzluklar ve suç çeteleri ile şiddet suçunun yükselişi olarak görülmüştür. 1990'larda kuzey kafkasya'da yerel etnik anlaşmazlıklar ve ayrılıkçı islamcı ayaklanmalar şeklinde birçok silahlı çatışma yaşanmıştır. 1990'ların başında çeçen ayrılıkçılar bağımsızlık ilan etmesi sonucunda isyancı gruplar ile rus ordusu arasında çatışmaların olduğu kesintili gerilla savaşı yaşanmıştır. özellikle moskova tiyatro rehine krizi ve beslan rehine krizi gibi sivillere yönelik terör saldırıları yüzlerce kişinin ölümüne neden oldu ve dünya çapında dikkat çekmiştir. rusya, sovyetler birliği'nin dağılışı sırasında nüfusunun yarısı kadar olmasına rağmen sovyetler birliği'nin dış borçlarını üstlenmiştir. yüksek bütçe açıkları 1998 rusya mali krizine ve gsyih' in düşüşüne neden oldu. 31 aralık 1999 tarihinde devlet başkanı yeltsin beklenmedik bir şekilde istifa etti ve yerine daha sonra 2000 yılındaki başkanlık seçimlerini kazanan başbakan vladimir putin'i atadı. putin halen devam etmesine rağmen çeçen ayrılıkçılarının isyanını büyük ölçüde bastırdı. yüksek petrol fiyatları ve başlangıçta zayıf olan para birimi iç talebin yükselmesini, tüketim ve yatırımlar ile ekonominin dokuz yıl büyümesini, yaşam standartlarının ve rusya'nın dünya sahnesindeki etkisini artırmasını sağladı. putin başkanlığı sırasında yapılan birçok reformlar genellikle batı ülkeleri tarafından anti-demokratik eleştirilse de, putin'in liderliğinde düzen, istikrar ve ilerlemeye dönüş rusya'da kendisine yaygın hayranlık kazandırdı. 2 mart 2008 tarihinde, dimitri medvedev rusya devlet başkanı seçilirken, putin başbakan olmuştur. putin, 2012 başkanlık seçimlerinin ardından başkanlığa geri döndü ve medvedev de başbakan olarak atandı. rusya devlet yönetimi rusya federasyonu, iki meclisli yarı başkanlıkla yönetilen federatif bir cumhuriyettir. 83 bölgeden oluşur. rusya yarı-başkanlık sistemine 1993 anayasası ile birlikte geçmiştir. bu anayasada kuvvetler ayrılığı ilkesi vardır. yürütme organı -devlet başkanı ve başbakana aittir. rusya federasyonu başkanı altı yıl süreyle seçilir. 1993 anayasasının oluşturduğu siyasi sisteme göre, başkana geniş yürütme yetkileri verilmiştir. başkan yardımcısı yoktur ve yasama organı başkana bağlıdır. başkan aynı zamanda genelkurmay başkanı olarak silahlı kuvvetlerin başındadır. devletin ve bireylerin güvenliği ile ilgili faaliyet gösteren güvenlik konseyi’ne de başkanlık eder ve kabinedeki bakanları seçme yetkisine sahiptir. devlet başkan’ı federasyon konsey’inin önerisiyle başbakan’ı atar. eğer başkan, görevi sırasında ölür, sağlık sorunlarından dolayı görevini icra edemez hale gelir, yargı önüne çıkacak şekilde suçlanır ya da istifa ederse seçimlere kadar görevini başbakan üstlenir ve bu seçimler üç ay içinde gerçekleştirilir. başbakan ve başbakan yardımcısı parlamentonun alt kanadı olan duma’nın onayından geçmek suretiyle, başkan tarafından atanır. yasama organı rusya parlamentosu iki kamaradan oluşmaktadır. üst kamara federasyon konseyi, alt kamara ise devlet duma’sı olarak adlanmaktadır. parlamentonun her iki kamarasında komite ve komisyonlar faaliyet göstermektedir. federasyon konseyi başkanı, federasyon başkan yardımcıları ve devlet duma’sı başkanı dışındaki parlamenterlerin bağlı bulundukları kamaraların komite ve komisyonlarında görev alması gerekmektedir. parlamento üyelerinin görev süreleri boyunca dokunulmazlıkları bulunmaktadır. dokunulmazlığın kaldırılması konusu rusya başsavcısı’nın teklifi ile parlamento üyesinin mensup olduğu kamarada çözülmektedir. federal meclis kanatlarının üye sayısı ve seçilme şekli birbirinde farklıdır. rusya federasyonu devlet duma’sı, 450 milletvekilinden oluşmaktadır. bunlardan 225 milletvekili nispi temsil sistemi ile milli çevreden parti listelerinden, diğer 225 kişi mutlak çoğunluk sistemi il dar seçim çevrelerinden seçilmektedirler. 21 yaşını dolduruş ve seçimlere katılma hakkına sahip her bir rusya vatandaşı devlet duma’sı milletvekili seçilebilir. diğer kanat: federasyon konseyi, her bir federasyon süjesinden ikişer temsilci olmak üzere, 166 üyeden oluşmaktadır. aynı kişi, aynı dönemde hem devlet duma’sının, hem de federasyon konseyi üyesi olamaz. devlet duma’sının görev süresi 5 yıldır. federasyon konseyinin faaliyeti, belli bir süre ile sınırlandırılmamıştır. -ülke adına karar alma -savaş ilan etme -yasa yapma ve onaylama -antlaşmaları onaylama ve reddetme yargı organı anayasa mahkemesi, yüksek mahkeme, yüksek tahkim mahkemesi ve ilk derece federal mahkemelerden oluşur. hakimler federasyon konseyi tarafından atanır ve yasaları yorumlama ve anayasaya aykırı gördükleri yasaları lağvetme hakkına sahiptirler. rus hukuk sistemi medeni hukuk üzerine kuruludur ve yasama organının yasal değerlendirmesine tâbidir. 1993 anayasası tarafından kurulması kararlaştırılan rusya anayasa mahkemesi, yasama ve yürütme organı ile moskova ve bölgesel/yerel yönetimler arasındaki anlaşmazlıkları çözme yetkisine sahiptir. mahkeme aynı zamanda anayasal hakların ihlallerine, çeşitli organların temyiz başvurularına ve başkana karşı suçlamalara bakmakla yükümlüdür. üye atamalarını, başkanın tavsiyesi ile federasyon konseyi yapar. kanun yapım süreci kanun önerme yetkisi, devlet başkanına, federasyon konseyi üyelerine, duma üyelerine, hükümete ve federe birimlerin yasama organlarına aittir. ayrıca anayasa mahkemesi ve yüksek mahkeme kendi görev alanları ile ilgili konularda kanun önerisinde bulunabilmektedir. vergi konulması ve kaldırılması, vergi muafiyeti, devlet borçları, devletin mali yükümlülüklerinin değiştirilmesine ilişkin kanun önerileri ile federal bütçeden karşılanan harcamalar öngören kanun önerileri sadece hükümet tarafından verilebilmektedir. anayasa’ya göre; federal bütçe, federal vergi ve harçlar, mali, döviz kuru, kredi, gümrük tarifeleri ve para konuları, uluslararası anlaşmaların uygun bulunması, devlet sınırlarının statüsü ve korunması, savaş ve barış ilanı ile ilgili kanun önerilerinin federasyon konseyinde görüşülmesi zorunludur. federasyon konseyi, duma tarafından kabul edilen kanun önerisini reddederek geri gönderebilir. bu durumda duma ve federasyon konseyi eşit sayıdaki üyelerinden oluşan “uzlaşma komisyonu” kurulabilir. ancak eğer duma, federasyon konseyi tarafından reddedilen kanun önerisini üye tamsayısının üçte iki oy çokluğuyla aynen kabul ederse, federasyon konseyinin vetosu aşılmış ve böylece öneri kanunlaşmış olur. - yasama teşebbüsü ve ön görüşme - kanun tasarılarının görüşülmesi ve devlet duma’sı tarafından kabul edilmesi - devlet duma’sı tarafından kabul edilen kanunların federasyon konseyi tarafından görüşülmesi - uyuşmazlığın ortaya çıkması durumunda kanunların uyum komisyonunda görüşülmesi - federasyon konseyince reddedilen kanunların devlet duma’sınca tekrar görüşülmesi - rusya federasyon’u devlet başkanı tarafından iade edilen kanunların devlet duma’sınca tekrar görüşülmesi - rusya federasyon’u devlet başkanı tarafından iade edilen kanunların federasyon konseyince tekrar görüşülmesi - devlet başkanı tarafından kanunların ısdar edilmesi ve yayınlanması. rusya devlet başkan’ının görevleri -devlet duma’sının rızasıyla rusya federasyon’unun hükümet başkanını göreve atar. -rusya federasyon’u hükümetinin oturumlarına başkanlık yapma hakkına sahiptir. -rusya federasyonu merkez bankası başkanlığı görevine atanması için devlet duma’sına aday gösterir. -hükümet başkan’ının teklifiyle hükümet başkan’ının yardımcılarını ve federal bakanları göreve atar. -göreve atanmaları için; rusya federasyonu anayasa mahkemesi, rusya federasyonu yüksek mahkemesi hakimlerinin adaylıklarını, ayrıca rusya federasyonu başsavcısının adaylığını federasyon konseyine önerir. diğer federasyon mahkemelerinin hakimlerini göreve atar. -rusya federasyon’u güvenlik konseyini kurar ve yönetir -rusya federasyon’u askeri stratejisini onaylar -rusya federasyon’u cumhurbaşkanının sekreterliğini oluşturur. -rusya federasyon’u cumhurbaşkanının yetkili temsilcilerini göreve atar ve görevden alır. -rusya federasyon’u silahlı kuvvetlerinin yüksek komuta heyetini göreve atar -federal meclis kamaralarının ilgili komite ve komisyonlarına danışarak, rusya federasyonunun yabancı devletler ve uluslararası kuruluşlardaki temsilcilerini göreve atar ve görevden alabilir. hükümetin görevleri hükümet, devlet başkanı, federal meclis ve bağımsız mahkemeler ile beraber devlet iktidarını kullanmaktadır. rusya federasyonu anayasasına göre, rusya federasyonunda yürütme erkini rusya federasyonu hükümeti kullanır. hükümet üyeleri, devlet duma’sı milletvekili(ve tabii ki, federasyon konseyi üyesi) olamazlar. milletvekili, bakan veya hükümetin diğer üyesi olarak atanması durumunda, parlamento üyeliği düşer. rusya federasyonu anayasası, hükümetin federal meclise karşı sorumluluğunu sınırlı tutmuştur. federal meclis güvensizlik oyu veya güvenoyu istemi reddi ile hükümeti istifaya zorlayamaz. hükümetin kurulması, hükümet başkanının atanması ile başlar. hükümet başkanı, rusya federasyonu hükümetinin en önde gelen kişisidir. o, hükümetin faaliyetinin ana yönlerini belirler ve onun çalışmasını organize eder. hükümet başkanı adaylığı, sadece devlet başkanı tarafından sürülebilir. devlet duma’sı, sunulan adaylığı görüşür ve başka bir adaylık görüşemez. 1993 rusya federasyonu anayasası, hükümetin görevini süre ile sınırlamamıştır. fakat anayasanın getirdiği formülü: yeni devlet başkanı – yeni hükümet, göz önünde bulundurursak, hükümetin görev süresi en fazla 6 yıl olmuştur. rusya federasyonu anayasası’nın 117. maddesine göre, devlet başkanı, rusya federasyonu hükümeti’ni istediği an istifaya gönderebilir. rusya federasyonu devlet duma’sı, hükümetin istifaya gönderilmesini isteyebilir. bunun için o, hükümete güvensizlik oyu vermeli veya hükümet başkanı’nın güvenoyu istemini reddetmelidir.