ötüken

eski türkler için kutsal sayılan topraklar

yolu yokuştur. kafaları tokuştur. bize faşist diyenler, bize de faşo diyenler. ya haindir ya puşttur. dizelerini aklıma getiren sözcük.

orta asya'da birçok devlete başkentlik yapmış yer

yayınevinden güzel kitaplar var.

ilk sözlüğümüzün yazıldığı yerdir. adını yazmadım bilmeyen cahiller için en iyi çözüm hitlerdedir.

gök türk kağanlığı'nın doğudaki merkezi bölgesinin adıdır. kağan unvanı olan “tengri+kaan”ın bileşik bir kelime olup “tengriken” olması gibi bunun da “ötük+kaan”ın birleşmesinden doğup “ötüken” olduğu düşünülebilir. kelime “ötüken yış” şeklinde olarak ilk önce sekizinci asır'a ait orkun yazıtlarında geçmektedir. “yış” , orman demektir. bugün bile altay bölgesindeki küçük bir türk oymağının adı “yış kişi”dir. fakat sekizinci asır’da bu kelimenin “dağlık bölgedeki orman” , “dağ ormanı” anlamına geldiği anlaşılıyor. çünkü orkun yazıtlarında kırgız ve türgişler'e karşı yapılan seferlerde “yış”ların tırmanarak aşıldığı söyleniyor ki tırmanmak ancak dağa yapılacağına göre “yış”ın da dağ ormanı olduğu ortaya çıkıyor. ötüken, sekizinci asır'daki türklerce kutlu tanınıyordu. orkun yazıtlarında türk milletine “mukaddes ötüken ormanının kavmi” diye hitap olunması bunu gösteriyor. ötüken’e verilen ehemmiyet anıtların diğer üç yerinde şu cümlelerle belirtiliyor: 1. türk kağanı ötüken ormanında oturursa elde sıkıntı yoktur. 2. ülke idare edilecek yer ötüken ormanıdır. 3. ötüken yerinde oturup kervan ve kafile gönderirsen, hiçbir sıkıntı olmayan ötüken ormanında oturursan ebedi bir eli muhafaza ederek duracaksın. ötüken adı islamiyet'ten sonra da unutulmamıştır. 1072'de yazılan kutadgu bilig'de “ötüken begi” tabiri geçmektedir. kaşgarlı mahmud'un 1077'de tamamladığı divan'ı lügat'it türk'te “tatar bozkırlarında bir yer” olarak anılmaktadır. xııı. yüzyılda reşideddin bir ötüken ırmağından bahsetmiştir. ötüken bölgesinin ehemmiyeti, 630'da doğu gök türkleri yıkıldığı zaman onların yerini tutan sırtarduşlar'ın orasını merkez edinmelerinden de anlaşılmaktadır. bu ehemmiyet, bölgenin su ve ağaç bakımından zengin, aynı zamanda savunmaya elverişli olmasından ileri gelmektedir. bugünkü moğoliston devleti sınırları içinde kalan ötüken'in neresi olduğu hakkında türk tarihiyle uğraşan batılı bilginler türlü fikirler ileri sürmüştür. en sonra j. schubert 1957, 1959 ve 1961 yıllarında moğolistan'a gidip yerinde incelemeler yaparak şimdilik kesin sayılabilecek bir sonuca varmıştır. schubert’e göre ötüken 47-48 derece enlem ve 97-98 derece boylamlar arasındaki bölgedir. tepesi daima karlı olan en yüksek tepesinin râkımı 4031 metredir. bugün ötüken çevresinde yaşayan moğollar da burasını, eskiden burada yaşayan türkler gibi mukaddes saymaktadır. buraya “ötüken tengri” yani ötüken tanrı diyorlardı. son yıllarda moğolistan komünist olunca bu ad değiştirilip “barış tepesi” adı verilmiştir. orada bugün de mukaddes bir ötüken ırmağı vardır. ormanları hâlâ mevcuttur.

geçen bu ne demekti lan demiştim. buraya bakıyorum ki ilk başlığı ben açmışım. insan kafası çok değişik, bir şeyleri tekrar etmeyince o kafandaki şeyler yok olup gidiyor. ötüken, eski türkler için kutsal sayılan topraklar, zamanında kuraklık yüzünden terkedilmiş topraklar

ata topraklarımız bir gün elbet buluşacağız tüm türk devletleriyle

alp er tunga öldi mü? isız ajun kaldı mu? ödlek öçin aldı mu? emdi yürek yırtılur.

gündüz güneşsin gece aysın sen benim uçmağım kızıl elmamsın

ötüken türk, moğol ve orta asya tarihlerinde kutsal başkenttir. ötügen olarak da söylenir. ötügen (ötüken) türklerin yeryüzünde ilk var olduğu ve oradan dünya’ya dağıldığı yerin adı olarak da kabul edilmektedir. orhun nehri kaynaklarını bu bölgeden alır ve göktürk devleti’nin de başkenti yine bu yörede kurulmuştur. i̇nanca göre bütün büyük devletlerin başkenti burada kurulmalı idi. gerçekten de pek çok türk ve moğol devleti biraz genişledikten sonra başkentlerini bu bölgeye taşımışlardır. ötüken dağının nama (namı veya namu) adında bir koruyucu ruhu vardı. ötüken eski türklerin (göktürk vb.) geleneksel inancı tengricilikte toprak ana'ya verilen isimlerden biridir. moğollarda etugen, itügen ya da odigan gibi şekillerine de rastlanır. ötüken-kültü, tengri-kültü ile birlikte özellikle göktürk kağanlığı sırasında büyük önem kazanmıştır. köktürkler,uygurlar ve kırgızların merkezleri,uzun süre,kutsal kabul edilen,ötüken ormanı olmuştur.ötüken ormanı'nın merkez olmasını ve buraya adeta kutsallığın verilmesi,orhun yazıtlarında da göze çarpmaktadır.ötüken ormanı,adeta;dışarıdaki kötülüklere karşı, sığınılacak güvenli bir ev olarak tasvir edilir. eski inanca göre, toprak ana'nın keyfi ağaçların durumundan belli olur. eğer ağaçlar sağlıklı ve güçlü yetişiyor ve bol meyve veriyorlarsa, toprak ana'nın insanlardan memnun olduğuna inanılır. toprak ana'ya edilen bir dua, güçlü ve büyük bir ağaca doğru yöneltilir.