Dehşet bir turnusol olan araç. Paranın bu ayırt edici özelliğini çok seviyorum.
Bir insanın kaç para ettiğini ve bu dünyada nasıl bir yer kapladığını şak diye açık etmesine bayılıyorum.
Benim hiçbir zaman parayla aram iyi olmadı. Çoğu zaman hiç ciddiye almadım bu para denen şeyi. Hayatımı buna göre şekillendiremedim. Bunu da övünerek söylemiyorum ha. Hatta bu özelliğimden pek hoşlandığım da söylenemez. Zaman ilerledikçe bu konuda çok sıkıntı çekeceğimi de adım gibi biliyorum.
Zaman geldi çok paraya ihtiyacım oldu, para elde etmek için normal hayatımda asla yapmam dediğim şeyleri bile yaptım ama her zaman paranın gündelik yaşamda basit bir araçtan fazlası olmadığını hep bildim. Bunun için kendimi özel olarak yetiştirmedim ama. içgüdüsel olarak sanki doğuştan eklenmiş gibi para hiç sikimde olmadı.
Zaten öyle lüks merakım da hiç olmadı. Pahalı kumaşlar, lüks araçlar, büyük evler, dev markalar falan bana biraz tuhaf geliyor. Hatta daha çok komik geliyor. Çok ciddi bir şekilde özgüven problemi ve ispat çabasıyla ilişkili olduğunu düşünüyorum.
Basit bir örnek vermek gerekirse paranın satın alabileceği önemli ikonlardan bir tanesi olarak rolex saat.
Bu entryi yazarken google'a "rolex saat fiyatı" yazdım ki hayatımda ilk defa yaptım bunu. Karşıma çıkan ilk saatin fiyatı 82 bin liraydı. Eminim sınıfının ortalama bir saatidir.
Şimdi bir insan neden bir saate binlerce lira verir?
Para harcamanın bin bir türlü yolu ve amacı var. Ama zamanı hatırlatmaktan başka hiçbir işe yaramayan bir alete bu parayı harcamanın gereği nedir?
Ben bunu alabiliyorum. Bitti. Bu kadar.
Bu rolex saat goygoyunu rapçiler de çok yapıyor mesela. Niye ki?
Çünkü rapçi dediğimiz adamlar sosyokültürel olarak yarak gibi bir sınıftan geliyorlar. Zaten işin doğası gereği toplumun görmek istemediği bir kesimden çıkıp geliyorlar karşımıza.
Bunun nişanı olarak da rolex saat gibi bir simgenin kullanılması çok doğal.
"Ben illegal adi suçlara çok kolay karışabildiğim bir sınıftan geliyorum ama artık hırsızlık gibi adi suçları işlemiyorum. Bak rolexim bile var. Artık işler legal."
Alt sınıftan gelen bir rapçinin kendisini ispatlaması için lüks tüketimi gözümüze sokmasının altındaki en büyük etken budur.
Çok uzattım. Daha öz bir biçimde anlatan harika bir tivit var:
Bu
Para harcamanın bin bir türlü yolu var. Adam parayı kazanırkenden daha çok harcarken belli eder kendini.
Mesela Ekşi sözlükte zırt pırt bilmem ne mağazasında 7bin liraya satılan parmak arası terlik diye başlıklar açılır ara sıra.
Neden? Bir insan neden bir mağazaya gidip 7bin liraya terlik alır ki?
Çünkü biz istesek de istemesek de toplum dediğimiz şey zamanın sonuna değin "sınıflı bir toplum" olarak kalacaktır. Adına özel olarak kast sistemi demesek bile toplum belli başlı kastlardan oluşur. Ve kast sisteminin en çok eleştirilen özelliğinde olduğu gibi çoğu zaman bir kast sisteminin içindeki adamın çocuğu da o kast sistemindedir. Ve özel durumlar haricinde bir üst basamağa çıkmasına izin verilmez. Kastlar arası evlilikler hoş karşılanmaz. Bu toplum sınıflı bir toplumdur.
Bunu bilen üst kasttan bir insan da aşağı sınıflarla aynı mağazadan alış veriş yapmayı uygun bulmaz.
Terliği 7 bin liraya satan mağaza müşterilerine bir terlik değil steril bir yaşam alanı vadeder.
Terliğe harcanan o para sahibini belli eder: Hepimizden iğreniyorlar.
Seninle aynı havayı solumaktan iğreniyolar. Giydiğimiz terliğin üreticisinin soluduğu havadan bile iğreniyorlar.
Entrynin burasından sonra burada da bir sürü şeyden bahsettim. Biraz içimi dökecektim. Çok bilindik şeyler gevelediğimi hissedip sildim. Canım sıkıldı vazgeçtim kaydetmekten.
Para neyse de tüm hayatını para üzerinden şekillendiren, değer yargılarını bile bunun üzerinden şekillendiren insanlardan çok fazla tiksinmeye başladım artık.
Biraz nefret kusacaktım o bile olmadı.
Bazen parayı umursamak gerekiyor gerçi bundan dolayı kimseyi kınamam ben.
Ama işte parayı umursamakla tüm hayatı para ekseninde şekillendirmek arasında dağlar kadar fark var.
Paranın getirdiği konfora hiçbir itirazım yok. Para hala dünyanın en önemli değerleri arasında bir meta. Eyvallah.
Hatta hayatımdaki insanları sınıflandırma açısından insanların paraya karşı tavrını kullanmak büyük nimet.
Kim ne şekilde kazanıyor parasını, kim nasıl ve nereye harcıyor parasını, para gündelik diline ne kadar ve ne şekilde yansımış bunlar hep kişinin kendini ele vermesini sağlayan şeyler.
Edit: Entry totalde şöyle bir şey: Zengin düşmanı değilim ama en sevdiğim ünlü zengin acun ılıcalı.
Edit 2: Para mutluluk getirir. Paranın mutluluğu etkilemediği hatta eksi değer kattığı aşamalar mutluluk getiren ilk paradan sonra gelir. Yani parayla mutsuz olabilen insanlar zaten belli bir zenginliği aşmış insanlar arasında olur. Belli bir sınıfa kadar paranın mutluluk getirmiyor olma ihtimali neredeyse yok gibi bir şeydir.
Bunun bana kalırsa çok kritik bir sebebi var.
Zenginlik statülerinde belli bir sınır var. Teknik ve sayısal veri üzerinden konuşamayacağım ama belli bir zenginlik aşamasından sonra bir insanın satın alamayacağı hiçbir şey kalmıyor ve artık günümüz dünyasında bu çok kolay ulaşılabilecek bir seviye. Amerika'da ilk anda tahmin edeceğimizin kat be kat üstünde 40'yaşının altında milyoneler var. (Bunun istatistiğini okumuştum ama unuttum ama ilk anda aşırı şaşırdığım bir sayıydı)
Yani 10 milyon dolar likit sermayesi olan bir insan ile 1 milyar dolar likit sermayesi olan insanın yaşam standartı neredeyse birebir aynı hale geliyor.
Deli misiniz siz? 1 milyar dolar para kazanıp sikim sonik bir yazılım geliştiren 28 yaşındaki veletle aynı hayatı yaşıyor olmak tabii ki insanı mutsuz eder :D