mistisizm

diğer bir adıyla gizemciliktir. dinde, felsefede bir inanış, görüş yoludur. aklın yetmediği alanlarda özellikle tanrı kavramında, gerçeğe ya gönül yolu ile ya da irade zorlamasıyla ulaşılabileceğini kabul eder. i̇slam’da mistisizm’e “tasavvuf” denir. mistisizm ayrıca septisizme (şüpheciliğe) tepki olarak doğmuştur, hayal ve akıl gücünü silerek yerine duyguyu koyar, ötekilerin işini duyguya, sezgiye gördürür. bu bakımdan, yargılama, gözlem değerlerine dayanan akılcı görüşe aykırı, sezgiye dayanan bir görüştür. mistisizm akıl yolundan varlığını anladığımız bir gerçeklik fikrini reddeder, asıl gerçeğe duygu, sezgi yolundan ulaşmak ister. alıntıdır.

mistisizm, yunanca :''mystikos' yani eleusis gizemlerine "katılan kişi" ve gizemlere katılım anlamına gelen ''mysteria'' terimiyle ilişkilidir. sözcüğün kökeni hakkındaki görüşlerden biri yunanca'da dudak ve gözleri kapamak anlamına gelen mueinden geldiği yönündedir. ancak günümüzde mistisizm sözcüğü eleusis gizemlerinden daha çok neoplatoncu manevi gerçek veya tanrı ile doğrudan deneyim, sezgi veya içe bakış yoluyla özdeşleşme veya yeni bir idrak düzeyine varma anlamında kullanılmaktadır. bu deneyim yoluyla bilgeliğe ulaşılır. mistisizm ve çağdaş çözümlemeli felsefe mistisizmin deneyimsel ve bütüncül olması ve mistik deneyimin genellikle ifade edilemezliği, çağdaş felsefenin ise çözümlemeli, sözel ve indirgemeci oluşu nedeniyle birbirleriyle karşıtlık oluşturur. ancak mistisizm ile felsefe arasındaki bu ayrım çağdaş dünyaya özgüdür. tarihin büyük bölümünde mistik ve felsefi düşünce birbirleriyle yakından ilişkili olmuştur. platon ve pisagor ve bir ölçüde de sokrat'ın öğretilerinde açık mistik unsurlar bulunmaktadır; pek çok büyük hristiyan mistik aynı zamanda döneminlerinin önde gelen filozoflarıdır ve buda'nın sutraları ve şankara'nın 'ayrım mücevheri'nde mistik fikirler yüksek bir çözümlemeli yaklaşımla değerlendirilmiştir. mistisizm ve çağdaş felsefe arasındaki uçurum temelde çağdaş felsefedeki doğal bilimlerden etkilenen belirli bilimci okulların etkisinden kaynaklanmaktadır. mistik düşünce ikiye ayrılır: panteizm ve panenteizm. i̇lki evreni tanrı olarak görür ya da tersi. i̇kincisi ise evreni tanrıda görür. i̇lkinde kişisel bir tanrıya yer yokken ikincisi evreni tanrının bir parçası olarak görür. i̇lki yaşamın akışına ve değişime özel bir önem vererek doğayla bütünleşmeyi savunurken ikincisi doğayı tanrının bir eseri olarak kavrar. mistisizm ikisinde de farklı kavrayış ve algılamalar doğurur. i̇ki sistemin birleşimi olarak görülebilecek süreç teolojisi ise evrenin tanrıyla beraber devindiğini savunmaktadır.