aşı

içinde ayyaş mikroplar olan sıvı, iğne aracılığıyla bireyin damarlarına zerk edilir. zayıflatılmış patojenlerin sağlıklı canlıya verilmesiyle antikorlar uyarılır. antikorlar hastalığa karşı bağışıklık kazanır. vücut hastalıkla karşılaşınca kolay atlatır. eskiden ilkokullarda aşı günleri olurdu. sınıfın hepsi salya sümük ağlayarak iğneyi yerdi. sonra mis gibi öğleden sonra tatil yapılırdı, bu fırsat hemen değerlendirilip okul bahçesinde maç yapılırdı. hey gidi günler hey...

t: insan ve hayvanlarda hastalık yapma yeteneğinde olan virüs, bakteri vb. mikropların hastalık yapma özelliklerinden arındırılarak ya da bazı mikropların salgıladığı toksinlerin etkileri ortadan kaldırılarak geliştirilen biyolojik ürünlerden biri. türleri, içerikleri ve aşı takvimi ile alakalı dahası bilgi için; aşı portalı . ilk çağlardaki salgın hastalıklardan çiçek nizamnamesine, aşıların dünyada ve türkiye'deki tarihsel yolculuğunu inceleyen üç bölümlük bbc belgeselinin ilk ayağı için; link (diğer bölümleri de yayınlanır yayınlanmaz yine bu başlığa iliştiririm.) --- spoiler --- insanlığın mücadele ettiği en ölümcül hastalıklardan biri olan çiçek, bulaştığı 10 kişiden 3'ünü öldürecek, kalan yedisini de ömrünün sonuna kadar "damgalayacak" güce sahipti. ta ki dünya çapında aşı seferberliği başlatılıp hastalığın kökü mayıs 1980'de dünyadan kazınana dek. tıp tarihine altın harflerle geçen bu gelişme sayesinde, 1980'den bugüne 200 milyona yakın insan çiçek hastalığından ölmekten kurtuldu. peki keşfi insanlık tarihinin dönüm noktalarından biri olacak kadar önemli olan aşı nedir? --- spoiler --- not: (#2392685) . edit: 2. bölüm ve 3. bölüm

- (#2403785) 2. bölüm için; link

- (#2405615) 3. bölümü için; link

Bugün kızıma rotavirüs aşısı yaptırmak için hastaneye gittim. Aşıyı yaptırdıktan sonra menenjit aşısını ne zaman yaptırmalıyım diye sordum. Planıma göre 7.ayda yaptıracaktım. Doktor bana önce aşının isimlerini gösterdi. İlk dozun ismi, ikinci dozun ismi vs. Sonra bana tarih vermeyeceğini söyledi. Çünkü geç kalmışsın dedi. Neden diye sordum. Başına gelen bir vakayı anlattı. Bir anne, çocuğuna aşı yaptırmak için geç bir tarih seçmiş kendisine. Doktorla konuşmuşlar, tarihte anlaşmışlar artık. Menenjit aşısına 10 gün kala çocuk menenjit geçirmiş. Çocuğu kaybetmişler. Bunu neden anlatıyorum? Günümüzde aşıya karşı büyük nefret besleyen bir kitle var. Malesef akrabalarım da mevcut bu kitle içerisinde. Doktor olmadığım için aşıyla ilgili bir link paylaşmak istiyorum. Yeter galiba. Bugün bana aşıyı birkaç gün daha beklet diyenler olduğu için doktorun anlattığından etkilendim. Aşıları lütfen yaptırın. Yaptırmayanları uyarın.

(#2214727) (bkz: aşı tıbbi ve hukuki bir zorunluluk değildir)

Başlığa kocaman umutla girdim. Aşı bulundu da bu berbat süreç bitiyor sandım ama hüsran :( Sayın bilim adamları çabucak bulmanızı en içten dileklerimle istiyorum. Hadi yaparsınız güveniyorum size. Yapın yani lütfen (bkz: Gaza getirmeye çalışmak)

“Aşı” kelimesinin içerisindeki “aş” Eski Türkçe’de “ek, perçin, kaynak” anlamına gelirmiş, Haliyle “aşılamak” da “onarmak” demek oluyor… Atalarımız ne de güzel isim vermişler. Hatta ecdadımız sadece güzel isim vermekle yetinmemiş, öyle de bir önem vermiş ki aşılama konusuna… Örneğin: Çiçek hastalığı (lütfen su çiçeği ile karıştırmayınız) 16. yüzyılda dünyayı kasıp kavururken --- spoiler --- Osmanlı çiçek hastalığına karşı modern aşının ilk prototipi diyebileceğimiz variolasyon yöntemiyle korunuyordu. Ve dahi, Edirne büyükelçisinin eşi Lady Montagu aracılığıyla bu yöntem Avrupa’ya öğretildi. Edward Jenner 1801’de ilk modern aşıyı bulduktan hepi topu 3 yıl sonra İstanbul’da da üretime başlanmıştı. Zorunlu aşı uygulamasına dair dünyanın ilk kanunu 1885 yılında yine bu topraklarda çıkarılmıştı. Peki ya kuduz aşısının Louis Pasteur tarafından Sultan Abdülhamid’in finansal ve lojistik destekleri sayesinde keşfedilmesine ne demeli? Kuduz aşısının keşfinden 2 yıl sonra onu da İstanbul’da üretebiliyorduk… Veteriner Hekim Mustafa Adil 1800’lerin sonunda yerli ve milli difteri serumu, sığır vebası serumu, kızıl serumu, tifo, kolera, dizanteri ve veba aşılarını üretiyordu… Genç Cumhuriyet döneminde de aynı önem ve ihtimam devam ettirilerek verem çiçek, tetanos, difteri, kolera, boğmaca, kuduz, şarbon ve dahi grip aşısı üretebiliyorduk. En iyisi Ziya Paşa’nın bir beyiti ile sonlandıralım bu yazıyı: Ne günlere kaldık ey Gazi Hünkâr, Katır mühürdar oldu eşek defterdar!!!

Aşıların etkinliği kadar, hatta daha da önemli olan bir diğer parametre ise hedef nüfusun ne kadarına erişebildiğiniz, Başka bir ifadeyle aşı kapsayıcılığınız gelir. 2020 de yılı için bildirilen aşı kapsayıcılığı %98 iken, bu oran 2022 de %96 ya gerilemiş. kızamık aşısı oranları düşmesine ve aşı reddi bağlı kızamık salgını riski bulunuyor Çok önemli bir diğer nokta… Bu rakamların içerisinde aynı coğrafya üzerinde birlikte yaşadığımız düzensiz göçmenler dahil değil, Sonuç olarak, Nüfusa dayalı sağlık sistemi onları kapsamadığı için koruyucu sağlık hizmetinin dışındalar. Bu ne demek biliyor musunuz? Aşı durumu bilinmeyen milyonlarca potansiyel taşıyıcı/bulaştırıcı, toplumun içinde pimi çekilmiş bomba gibi dolaşıyor, Ve, Onlarca yılın emeği ile koruduğunuz bir popülasyon da riske atılıyor!!!