ömer hayyam

"seher yeli eser yirtar etegini gülün güle baktikca cirpinir yüreği bülbülün sen şarap içmene bak, çünkü nice gül yüzler kopup dallarindan toprak olmadalar her gün" "bu yildizli gökler ne zaman basladi dönmeye ne zaman yikilip gidecek bu güzelim kubbe aklin yollariyla ölçüp biçemezsin bunu sen mantiklarin, kiyaslarin sökmez senin bu işte" "bulut gecti, gözyaşlari kaldi cimende gül rengi şarap içilmez mi boyle günde? bugün bu çimen bizim, yarin kim bilir kim gezecek, bizim topragin yeşilligince"

"kim görmüş o cenneti, cehennemi? kim gitmiş de getirmiş haberini? kimselerin bilmediği bir dünya i̇zlenmeye, korkulmaya değer mi?" "celdına aşık olmuşsa bir millet, i̇ster ezan, ister çan dinlet. i̇tiraz etmiyorsa sürü gibi illet, müstahaktır ona her türlü zillet." ..

hayyam'ın sıkıntısı, ne yapacağını bilemeyen, aslında hiçbir şey yapamadığı ya da beceremediği için bu halde olan bir adamın çektiğiyle bir değildir. öylesi, ölü doğmuş insanların ve kendini haklı olarak morfine ya da kokaine verenlerin sıkıntısıdır. acem bilgenin sıkıntısı ise, bununla karşılaştırılamayacak kadar asil ve derindir. üstadım iyice düşünmüş ve her şeyin karanlık olduğunu görmüş. bütün dinler, bütün felsefeler üzerine kafa yormuş, nihayet süleyman'ın lafına gelmiş bir adamın sıkıntısıdır onunki: "gördüm ki her şey boşmuş, ruhun çektiği acılardan ibaretmiş…" ya da şu öteki kralın -daha ziyade imparator demeli- septimus severus'un dediği gibi, o da der ki: "omnia fui, nihil…" yani: "her şeydim, hiçbir şeye değmezmiş." veya gabriel tarde şöyle der: "hayat, yararsızlıktan geçerek imkansızı aramaktır." hayyam da olsa böyle söylerdi. çok uzağa gitmeye de gerek yok. cem karaca da der ki: "bir girdapta dönüyoruz, yaşamadan günümüzü..." acem bilgenin içkiye kendini vermekte ısrar etmesinin nedeni budur. iç, iç! pratik felsefesi böyle özetlenebilir. neşesine neşe katmak için, neşe neşeye daha çok benzesin diye içen, ehli keyif bir ayyaştan bahsetmiyoruz. unutmak ve belki biraz daha kendi olmak amacıyla içen, kırgın bir ayyaş da değildir hayyam. o şaraba neşeyi, eylemi ve aşkı katandır. hayyam'da en ufak bir enerji işareti, en ufak bir aşk cümlesi geçmediğini de gözden kaçırmayalım. rubaiyat'ta incecik siluetiyle (nadiren de olsa) zuhur eden küçük saki kesinlikle "şarap sunan genç kız" değildir. zira şair, tıpkı bir şarap testisinin narinliğine vurulurcasına vurulmuştur onun endamına. velhasıl kelam; hayyam'ın pratik felsefesi, haz arayışının dibe vuracağı kadar silikleşmiş, dingin bir epikürcülüğe varır. gülleri seyretsin, şarap içsin, ona yeter. hafif bir meltem, havadan sudan bir sohbet, üç beş çiçek, bir testi şarap -acem bilgenin en önemli arzu nesneleri bundan ibarettir işte, hepsi bu. aşk insanı kışkırtır ve yorar. eylem dağıtır ve başarısızlığa götürür. kimse bilmeyi bilmez ve düşünmek her şeyi donuklaştırır. işte bu yüzden, faydasız dünyayı açıklama iddiasından veya aptalca onu iyileştirmeyi, yönetmeyi amaçlamaktan vazgeçsek daha iyi olur. her şey hiçtir ya da yunan antolojisi'nde yazdığı gibi "her şey akılsızlıktan gelir.", üstelik bir yunan, yani akılcı biridir bunu söyleyen. vesselam... (bkz: bahçemizin halinden baharımı kıyasla) (bkz: sefa sür)

karşıma sık sık çıkan, şair ve bilgin kişi. edebiyat, matematik, gökbilim, tasavvuf ve tıpa çokça katkıları bulunmuştur. o karanlık dönemin en aydın kişilerinden biridir. ömer hayyam'ın rubailerini internet ortamından değil de, bir kitaptan okuyabilmek için kendime almış bulundum. fakat din için net bir görüşü yok gibi geldi bana. harama haram demiyor? hatta tanrı, üzümü verdi diye üzümden yapılan şaraba da,haram demeyeceğini aksi takdirde saçma olacağını düşünüyordu, sanırım. fakat o ünlü rubaisinde "irmaklarından şaraplar akacak diyorsun cennet-i̇ ala meyhane midir her mümine iki huri diyorsun cenet-i̇ ala kerhane midir" (aklımda kalan) i̇badetin cennet için değil, allah rızası için yapılması gerektiğini çıkarmıştım. ve cennetin de böyle bir yer olmadığını. fakat diğer rubailerini okurken kafam iyice karıştı. velhasıl kelam ömer hayyam'ı iyice araştırmış biri, beni aydınlatabilir mi?

insanın duygularına tercüman olan rubaileri vardır. elimde olsa bu dünyayı küçümserdim i̇yisine de kötüsüne de yuh çekerdim daha doğrusu bu aşağılık yere ne gelirdim ne yaşardım ne ölürdüm

... yaralı kuşlar gizlenirler ölmek için. öte dünyanın karanlığında huzur bulsun insan şarap yanakların kadar pembe pişmanlığım buklelerin kadar hafif olsun

'tenden çıkagörsün hele bir kez canımız , tuğlayla kapar üstümüzü, dostlarımız . bir başkasının kabrini örtsün diyerek bir günde bizim, tuğla olur toprağımız .'

irmaklarından şaraplar akacak' diyorsun cennet-i alâ meyhane midir? 'her mümin'e iki huri' diyorsun cennet-i alâ kerhane midir? tanrı bize cennette vaat ettiği şarabı niçin haram etsin bu dünyada, akla sığar mı? bir sarhoş arap, devesini vurmuş hamza'nın peygamber de yasak etmiş arap'a şarabı beni özene bezene yaratan kim? sen ne yapacağımı da yazmışsın önceden demek günah işleten de sensin bana o zaman nedir o cennet cehennem? kim senin "yasa"nı çignemedi ki söyle? günahsız bir ömrün ne tadı kalır söyle. yaptığım kötülüğü kötülükle ödetirsen eğer seninle benim aramda ne fark kalır ki söyle tanrı bizi çamurdan yarattıgında biliyordu bu dünyada ne işimiz olacak i̇şlediğim günahlar hep onun emriyledir o halde cehennemde beni niçin yakacak? i̇syan edip karşında duracağım, neredesin? karanlığı, ışığa yoracagım, neredesin? i̇badete karşılık cenneti alacaksam 'bağış mı ticaret mi' diye soracağım,neredesin? kör cehalet çirkefleştirir insanları. suskunluğum asaletimdendir. her lafa verecek bir cevabım var elbet lakin bir lâfa bakarım laf mı diye, bir de söyleyene bakarım adam mı diye dünya, üç beş bilgisizin elinde sanırlar ki tüm bilgiler kendilerinde üzülme, eşek eşeği beğenir bir hayır var sana kötü demelerinde sen bu dünyanın sırrına eremezsin erenlerin dilini de sökemezsin öyleyse iç şarabı, cennet et dünyayı öteki cennete ya girer, ya giremezsin niceleri geldi, neler istediler sonunda dünyayı bırakıp gittiler sen hic gitmeyecek gibisin değil mi? o gidenler de hep senin gibiydiler i̇çin temiz olmadıktan sonra hacı hoca olmuşsun kaç para hırka, tespih, post, seccade güzel ama tanri kanar mi bunlara sen sofusun hep dinden dem vurursun bana da sapık dinsiz der durursun peki, ben ne görünüyorsam o'yum ya sen ne görünüyorsan o'musun sen içmiyorsan içenleri kınama bari bırak aldatmacayı iki yüzlülükleri şarap i̇çmem di̇ye övünüyorsun ama yedi̇ği̇n haltlar yaninda şarap nedi̇r ki̇.. ey kara cübbeli senin gündüzün gece taş atma dünyayı bilmek isteyenlere onlar yaratanin sanati peşi̇ndeler seni̇nse aklin abdest bozan şeylerde.... ben kadehten çekmem artık elimi; tutmam senin kitabını minberini. sen kuru bir softasın, ben yaş bir sapık cehennemde sen mi̇ daha i̇yi̇ yanarsin, ben mi̇?.. seni kuru softaların softası seni seni cehenneme kömür olası seni sen mi haktan rahmet dileyeceksin bana ? hakka akil öğretmek seni̇n haddi̇ne mi̇? yaşamın sırlarını bileydin ölümün de sırlarını çözerdin bugün aklın var, bir şey bildiğin yok yarin akilsiz neyi̇ bi̇leceksi̇n ey kör! bu yer, bu gök, bu yıldızlar, boştur boş ! bırak onu bunu da gönlünü hoş tut hoş ! şu durmadan kurulup dağılan evrende bi̇r nefesti̇r alacağin, o da boştur boş

bir yanda gül renkli şarap, şirin sevgili öte yanda iki yüzlü dincilerin zilleti çoğu cehennemlikmiş dünyada aşıkların desene kimsenin göreceği yok cenneti bilmem kimim neyim benden ne kalır yarına cennet mi düşer yoksa cehennem mi payıma sevgili, şarap, müzik yeter bana gerisi senin olsun, al cenneti çal başına

kim görmüş o cenneti cehennemi kim gitmiş de getirmiş haberini kimselerin bilmediği bir dünya korkulmaya özlenmeye değer mi?

i̇çin temiz olmadıktan sonra hacı hoca olmuşsun, kaç para! hırka, tespih, post, seccade güzel; ama tanrı kanar mı bunlara? efsanedir

i̇çin temiz olmadıktan sonra hacı hoca olmuşsun, kaç para! hırka, tespih, post, seccade güzel; ama tanrı kanar mı bunlara? efsanedir

celladına aşık olmuşsa bir millet i̇ster ezan, ister çan dinlet i̇tiraz etmiyorsa sürü gibi illet müstehaktır ona her türlü zillet. dünya üç beş bilgisizin elinde sanırlar ki tüm ilim kendilerinde üzülme, eşeği eşek beğenir bir hayır var sana bana kötü demelerinde. felek ne cömerttir aşağılık insanlara han, hamam, dolap, değirmen hep onlara kendini satmayan adama ekmek yok sen gel de yuh çekme böylesi dünyaya. her gün biri çıkar, başlar ben, ben demeye altınlarıyla gümüşleriyle övünmeye tam işleri dilediği düzene sokar ecel çıkıverir pusudan: benim, ben diye.

var mı daha ağır yük zamanı çekmek kadar? yaşama sebebimsin, su kadar, ekmek kadar. ayrılığın özlemin her şeyin bir hazzı var. seni anlamak da güzel, seni beklemek kadar.

elimde olsa dünyayı küçümserdim iyisine de kötüsüne de yuh çekerdim daha doğrusu bu aşağılık yere ne gelirdim, ne yaşardım, ne ölürdüm.

seninle aramızdaki fark kardeş; sen şarap içerdin, ben çay.

neylesem bu benim iç kavgalarımla? pişmanlığım, kendime düşmanlığımla? sen bağışlasan da ben yerim kendimi: neylesem bu yüzkaram, bu utancımla?

"derde gama yatkın yüreğime acı bu tutsak cana, garip gönlüme acı bağışla meyhaneye giden ayağımı kızıl kadehi tutan elime acı"

Galatasaray'ın sol bekten devşirilmiş orta saha oyuncusu babababa

Beni özene bezene yaratan kim? Sen Ne yapacağımı da yazmışsın önceden Demek günah işleten de sensin bana Öyleyse nedir o cennet cehennem?

entry'yi görünce aklıma ilk gelen şeyin bu olması biraz üzücü sanırım.

(bkz: dionysos ve ömer hayyam benzerlikleri) şaraplara düşkünlüğüyle kendime benzettiğim filozof,şair vb.

--- spoiler --- Bugün camiye gittim, sanmayın namaz kılmaya, Bir halı çaldım eskidi, yenisini çalmaya. --- spoiler --- komik adamdır aynı zamanda.

İslam'ı sorgulayış biçimi ile inanışı çokça sorgulanan, matematikçi, astronom aynı zamanda rubaileriyle ve bunların toplandığı Rubaiyat'ıyla tanınan, en sevdiğim şairlerden biridir. Rubaiyat'ı hakkında ilgimi çeken bir rivayet vardır ki (Semerkant'ta da geçer) o da "özel bir kopyasının Titanik'te bir kasanın içinde olduğu ve batarken onun da beraber sulara gömüldüğü"dür. Akabinde bununla ilgili şu rubai öne sürülür: "Yaşam soluğumuzun kaynağını soruyorsun Çok uzun bir hikayeyi özetlemek gerekirse Derim ki çıkmış ummanın derinliklerinden Sonra umman yutuvermiş onu yeniden." Burada geçen umman, okyanus anlamını taşır. Rivayet de olmayabilir, yanlışsa lütfen söyleyin. Zira Semerkant'ta yazılanların hepsinin doğruluğu sorgulanabilir nitelikte. Matematik alanında kayda değer gelişmelerin sahiplerinden biridir ve Binom açılımını ilk kullanan matematikçidir. Semerkant kitabında geçen bir kısımda hayata ve inancına bakışı manidardır gözümde. --- spoiler --- Demişsin ki : ''Bazen camiye giderim,orası gölgeliktir, güzel uyku çekilir'' Hayyam-Sadece Rabbi'yle barış içinde olan bir adam ibadethanede rahatça uyuyabilir. --- spoiler --- Ayrıca kitapta geçen, Allah'a "sen" diye hitap edişini sorgulayan birine, hitapların sadece kadılar ve padişahlara karşı dikkat edilmesi gerektiğini, "O, o kadar büyüktür ki bizim laf cambazlıklarımızla işi olmaz." diyerek cevaplamıştır. Ek olarak, altında "Ömer Hayyam" yazılan çok fazla rubai olsa da hepsinin ona ait olması biraz sorgulanabilir diye düşünüyorum.

ömür defterinden bir fal açtım gönlümce. halden anlar bir dost gelip falı görünce: -ne mutlu sana dedi; daha ne istersin, ay gibi bir sevgili, yıl gibi bir gece..."

"Bir elimizde şarap bir elimizde Kuran Bir helaldir işimiz , bir haram Şu yarım yamalak dünyada ne tam kafiriz ne tam müslüman "

tanrım, bu güzel yüze vermişsin emek o sümbülü koklamak, saçın' ellemek sonra da ona bakma, dersen, anlamı: dolu kadehi ters tut, hiç dökme demek

şimdi buraya bir şiirini yazardım da zamanında Fazıl Say'a bu sebeple dava açılmış hiç gerek yok Haber linki

hayatını öğrenmek isteyenler için roman tarzında yazılmış bir kitap var şiddetle tekme tokatla tavsiye ederim o kadar güzel kitap harold lamb- yıldızların efendisi hayyam

--- spoiler --- tanrım; bu güzel yüze vermişsin emek, o sümbülü koklamak, saçın' ellemek. sonra da ona bakma, dersen, anlamı: dolu kadehi ters tut, hiç dökme demek! --- spoiler --- tanrım?

internette dolaşan rubailerin %90’ı kendisine ait değildir.

çok yanlış anlaşıldığını düşündüğüm şair. islam dini ile alay etmekle itham ediliyor ve günümüzde bazı kesimlerce bu sebeple kabul görüyor. oysa hayyam'ın bağlı olduğu gelenek aksine dindarlığın en üst seviyelerinden biridir. öylesine inanılmış, öylesine din ile iç içe geçilmiştir ki, artık allah'a o denli yaklaşılmıştır ki bir dostla konuşur gibi konuşulur. senli benli, yer yer alaya kaçan anlatımın sebebi budur.

İsyan edip karşında duracağım. Neredesin? Karanlığı ışığı yoracağım neredesin? İbadete karşılık cenneti alacaksam Bağış mı, ticaret mi soracağım neredesin? Rubailerindeki aşırı yerici sözler insanların ikiye ayrılmasına neden oluyor. O dönemde yaşayıp gerçekleri açık olarak görmek vardı

gül yanaklı sevgiliyi saramaz insan, yüreğine diken batmadan, vurulmadan... kim bir güzelin saçına dokunabilmiş, tarak gibi diş diş, didik didik olmadan?

Bulut geçti, göz yaşları kaldı çimende Gül rengi şarap içilmez mi böyle günde? Bugün bu çimen bizim, yarın kim bilir kim Gezecek bizim toprağın yeşilliğinde. +++

Rubailer derlemesi mutlaka okunmalı. Yazdıkları dizeler, dindar insanlara biraz incitici ya da ofansif gelebilir. "Cennet-i ala kerhane midir" tarzı kalıpları, İslamca uygunsuz benzetmeleri vardır ama benim mutlak adalete, kadere ya da yaratıcıya hafif isyan ederek çatan şairleri/yazarları okumakla ilgili hep bir ilgim olmuştur. Kesinlikle öneriyorum. Bakış açısı, hicvi ve dili tektir, kendisinden sonrakilerin öncüsüdür. Edit: Bahsettiğim dörtlüğü herkes bilir fakat eklemeye geldim. "Irmaklarından şaraplar akacak" diyorsun Cennet-i âlâ meyhane midir? "Her mümin’e iki huri" diyorsun Cennet-i âlâ kerhane midir?

Ben olmayınca bu güller, bu serviler yok. Kızıl dudaklar, mis kokulu şaraplar yok. Sabahlar, akşamlar, sevinçler, tasalar yok. Ben düşündükçe var dünya, ben yok o da yok!

"ırmaklarından şaraplar akacak" diyorsun, cennet-i ala meyhane midir? "her mümin'e iki huri vereceğim" diyorsun, cennet-i ala kerhane midir? Dizelerinin sahibidir.

(bkz: bahçemizin halinden baharımı kıyasla) Kendisine ait olan(ve olduğu kabul edilen)binden fazla rubai vardır. Bazı rubailerinden esinlenilerek şarkılar bestelenmiştir: (bkz: ey kör) (bkz: al cenneti çal başına) (bkz: zaman) (bkz: Leyla the Band) (bkz: dal goncayı bir sabah) (bkz: kimse bilmez)

büyük selçuklular zamanında sultan melihşah için celali takvimi hazırlamıştır. Kendisi binom açılımını, pascaldan üçgenini ve x'i bulmuştur. Ayrıca rubaileri ile ünlenmiş bir şairdir.

acem bilge çok büyük adam. gorsel gorsel not: (#2071105)

kim demiş haram nedir bilmez Hayyam. ben haramla helali karıştırmam. seninle içilen şarap helaldir, sensiz içilen su bile haram.

abi uyan, vakit şimdidir. link

Esprili dil ile dini sorgulayan adam.

şarap mekanlarının vazgeçilmez dekoru.

--- spoiler --- Tanrım; bu güzel yüze vermişsin emek, O sümbülü koklamak, saçın' ellemek. Sonra da ona bakma, dersen, anlamı: Dolu kadehi ters tut, hiç dökme demek! --- spoiler ---

"güle baktıkça çırpınır yüreği bülbülün"