Ceza Muhakemeleri Kanununun 100 vd. maddelerinde öngörülen "koruma tedbiri". Bu bir ceza değil, tedbirdir. CMK 100/1 uyarınca kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin
ve bir tutuklama nedeninin bulunması halinde, şüpheli veya sanık hakkında tutuklama kararı verilebilir. İşin önemi, verilmesi beklenen ceza veya güvenlik tedbiri ile ölçülü olmaması halinde, tutuklama kararı verilemez.
Yani failin büyük ihtimalle suçu işlemiş olduğuna yönelik somut delil olacak + kural olarak bir tutuklama nedeni bulunacak. Şimdi sizin kafanızda iki tane soru işareti var: Bir, kural olaraktan kastın nedir? İki; tutuklama nedeni nedir?
1-) Hukukta "kural olarak" ibaresi varsa bilin ki onun bir istisnası vardır. Yani olayımızda yalnızca "kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillere" dayanarak da tutuklama kararı verilebilir. Bunun için
katalog suç adı verilen suç türü söz konusu olmalıdır, o suçlar da CMK 100/3'te tek tek sayılmış, entryi kabartmamak için birkaç tanesini yazayım:
kasten öldürme, göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti, silahla işlenmiş kasten yaralama ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış kasten yaralama, cinsel saldırı, çocukların cinsel istismarı, hırsızlık ve yağma, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti, devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar (bravo rakun, sözüm ona entryi kabartmayacaktın).
2-) Gelelim ikinci soruya: "Tutuklama nedeni nedir?" O da 100'üncü maddenin ikinci fıkrasında sayılmış, numerus clausustur; sayılan nedenler dışında bir nedene dayanılamaz:
- Şüpheli veya sanığın kaçması, saklanması veya kaçacağı şüphesini uyandıran somut olgular varsa,
- Şüpheli veya sanığın davranışları;
+ Delilleri yok etme, gizleme veya değiştirme,
+ Tanık, mağdur veya başkaları üzerinde baskı yapılması girişiminde bulunma, hususlarında kuvvetli şüphe oluşturuyorsa
tutuklama nedeni
var sayılabilir.
Kanun koyucu "var sayılabilir" diyerek hakimin inisiyatifine bırakmıştır. Hakim olaya göre failin bunları yapıp yapmayacağını değerlendirebilir.
Not: 100/4 hükmünce sadece adlî para cezasını gerektiren suçlarda veya vücut dokunulmazlığına karşı kasten işlenenler hariç olmak üzere hapis cezasının üst sınırı iki yıldan fazla olmayan suçlarda
tutuklama kararı verilemez.
Tutuklama kararını soruşturmada sulh ceza hakimi, kovuşturmada mahkeme (asliye, ağır, sulh) cumhuriyet savcısının istemi üzerine verir (101. madde). Kovuşturma evresinde mahkeme istem beklemeksizin (re'sen) de karar verebilir. Savcı, tutuklama isteminde mutlaka gerekçe göstermek
ve adlî kontrol uygulamasının yetersiz kalacağını belirten hukukî ve fiilî nedenlere yer vermek zorundadır.
Tutukluluk süresi kural olarak (istisna is coming) 1 yıldır, zorunlu hallerde gerekçesi gösterilerek 6 ay daha uzatılabilir. Ağır cezada ise 2 yıldır, fakat 1 yıl daha uzatılabilir (bazı suçlarda toplam 5 yıl tutuklu yargılanabilir).