bilinçten tümüyle kaçan, bilincine varılamayan şeylerin alanı.
en genel anlamda bilinçdışı, bilinç taşımayan varlıklar alanını yani usavurma yeteneği bulunmayan varlıklar alanını karşılar.
örneğin ; bir gürgen ağacının ya da bir balığın yaşamı tümüyle bilinçdışı bir yaşamdır.
bilinçdışının alanı; kişisel bilgiden tümüyle uzak kalan sinirsel süreçlerin alanıdır. bu sinirsel süreçlerin başında organik işleyişler, refleksler, kendi kendine edimler gelir. bu süreçler bilince kapalı süreçlerdir, bununla birlikte sonuçları bilince kapalı değildir.
bilinçdışı olgularını o an bilincine varılamasa da, başka bir zaman bilincine varılabilecek olan bilinçaltı olgularından ayırmak gerekir.
bilinçdışı freud'da özel bir anlam kazanır.
(bkz: sigmund freud) bilinçdışı davranışı, derinden derine etkileyen ama bilincine varılamamış olan dinamik süreçler olarak anlar. bu süreçler direncin ortadan çekilmesiyle bilinçli duruma gelebilirler. bunların bilinçli duruma gelmesi için düş gibi, ruh ayrıştırması gibi durumların gerçekleşmesi gerekmektedir.
freud bu konuda şöyle der: "ruh ayrıştırmasıyla tedavinin çabası tüm hastalıklı bilinçdışını bilince döndürme formülüyle özetlenebilir".
(bkz: carl gustav jung ) bilinçdışı kavramını genişleterek "toplumsal bilinçdışı" deyimini ortaya atmıştır. buna göre bireyde bilinçdışı, ataların özellikleriyle koşullanmıştır.
bilinçdışı,
(bkz: heinz hartmann) felsefesinin temel belirleyici kavramlarındandır. hartmann'da bilinçdışı etkin ve düşünsel tek temel ilkedir, maddede, düşüncede, yaşamda açıklanır, bireyler de onun görünümünden başka bir şey değildir. bize göre bilinçdışı olan bu şey kendinde üst bir bilince sahiptir.