(bkz: güney kutbu)
vakti zamanında bu konuyu konferans salonunda büyük bir kalabalığa sunmuştum. belgeseller, kitaplar ve internet üzerinden çeşitli bilgilere ulaşıp sunum hazırlamıştım. burada da paylaşmak nasipmiş;
yaklaşık 200 sene önce keşfedilmiş olsa da 1909 yoluna kadar kimse buraya adım atmadı.
ama 1909 yılında irlanda'lı maceracı/kâşif olan
ernest shackleton ve ekibi bölgenin 160 km kadar yakınına gelebildi. ancak kötü hava şartları ve yiyecek sıkıntısının baş göstermesi sonucu ekip pes etti. shackleton, ingiltere'ye döndü ve kendisine krallık tarafından
asalet payesi verildi.
fakat daha sonra shackleton, 1914 yılında tüm antarktika'yı kutup üzerinden geçmeyi denedi.
henüz yolculuğun başından aksaklıklar yaşanmaya başlandı.
endurance ismindeki gemisi buz denizinde sıkıştı.
kâşifler
filikaları sayesinde yakınlardaki
fil adası'na sığındılar.
shackleton ardında bırakmak zorunda kaldığı mürettebatını kurtarabilmek için buradan bir filikayla haraket etti. yaklaşık 1300 km boyunca filikasını sürdü ve
güney georgia adası'na ulaştı. yardım toplayıp, geri döndü ve bütün mürettebatını kurtardı.
bütün bunlar olurken güney kutbu'nu keşfetmek isteyen başka kâşifler de oldu.
özellikle shackleton 1909 yılında keşif görevini başaramayınca başka kâşifler şanslarını denemek istedi.
bunlardan en önemlisi; ingiliz donanma subayı olan kaptan
robert falcon scott:
1901 yılında güney kutup noktasına gitmeyi denemiş ama istediği sonuca varamamıştı.
1910 yılının haziran ayında tekrardan
terra nova ismindeki gemisiyle yola çıktı.
tek amacı; güney kutup noktasına varmak ve bilim insanları için antarktik kaya örnekleri toplamaktı.
scott, ekim ayında avustralya'da mola verdiğinde norveç asıllı bir kâşif olan
roald amundsen'in
fram isimli gemisiyle antarktika'ya doğru yol aldığını öğrendi.
1911 başlarında her iki ekip de aceleyle kamp kuracakları, buzlarla kaplı
ross denizi'ne geldiler.
scott,
mcmurdo kuru vadisi'nin yakınındaki
evans burnu'ndaydı.
amundsen'in kampı ise kutup noktasına çok daha yakın olan
balinalar körfezi'ndeydi.
güney kutup noktasına ulaşabilmek için her ekibin kendilerine bir güzergâh belirlemesi ve yanlarına biraz yiyecek ve yakıt alması gerekliydi. getirdikleri erzak ve yakıtı dönüş yolunda da kullanacakları için tutumlu davranmaları gerekiyordu. bu yüzden de ekibin hepsi değil, çok azı kutup noktasına gitmeliydi.aslında planları temelde aynı gözükse de iki ekibin sahip oldukları teçhizatlar, yanlarındaki erzaklar ve uyguladıkları hayatta kalma stratejisi tamamen birbirinden farklıydı:
.....
kaptan robert falcon scott'un planı:
- ana kampımız güney kutbu'na 1200 km uzaklıktaki evans burnu.
- midilliler, motorlu kızaklar ve yolculuğumuz sırasında gerekirse feda edebileceğimiz bir kaç tane kızak köpeği kullanacağız. yolculuğun son kısmında kızaklarımızı kendimiz çekeceğiz.
- yanımızda beyaz undan yapılmış bisküviler olacak. (ayrıca balık avlıyorlar.)
- görevimiz sadece zafer kazanmak değil! kutba ulaşan ilk insanlar olmanın dışında, bilim adamları için kaya örnekleri toplayacağız.
- 12 kişilik bir ekip olarak yola çıkacağız. aralarında kutba benimle yolculuk edecek en cesur 3 adamı seçeceğim. kalanları geri yollayacağım.
.....
roald amundsen'in planı:
- ana kampımız, güney kutbu'na 1120 km uzaklıktaki balinalar körfezi.
- her şeyi taşımak için hızlı kızak köpeklerini kullanacağız. eğer bir köpek yaralanır ya da işe yaramaz hâle gelirse, köpeği vurup diğerlerine yem yapabiliriz.
- tam buğday unu, yulaf ve maya ile özel, sağlıklı bisküvimiz olacak.
- kaya örneklerini unutun! sadece kutup noktasına ulaşmaya odaklanmalıyız. bir sefer için bir amaç bize yeter!
- 8 kişilik bir ekip keşife çıkıp geri dönecek. bu sırada diğerleri ana kampta bekleyecekler.
.....
her iki ekip de yola çıkmak için baharın güney küreyi kuşatacağı sene sonuna kadar beklediler.
ekim 1911'de amundsen, 8 kişilik ekibiyle erken bir çıkış yaptı.
fakat hava daha önce hiçbir insanın şahit olmadığı kadar soğuktu.
20 ekim'de aynı şeyi bu sefer 5 adamla denedi.
artık hava daha iyiydi ve bu sefer büyük ilerleme kaydetmişlerdi.
8 aralık'ta shackleton'un güneyde ulaştığı en uç noktayı arkalarında bıraktılar.
güney kutbu'na sadece 160 km kalmıştı.
scott'un ekibi ise 1 kasım 1911'de yola çıkar çıkmaz başlarına bir sürü felaket gelir.
midillileri kar ve buzun içinde yaşayamadı. bu yüzden hayvanları vurmak zorunda kalırlar.
scott köpekleri kullanmak istemediği için adamlar kızakları kendileri çekmeye başlar. bu da onları fazlasıyla yavaşlatır.
scott ve adamları günde 15 km'den fazla ilerleyemiyorlardı.
aralık ortasında geldikleri halde, hala güney kutbu'na 500 km uzaklığındaki
beardmore buzulu'ndaydılar.
scott'un ekibi bitkin bir vaziyette ilerledi ve sonunda güney kutbu'na yaklaştı.
17 ocak'ta karlar arasında terk edilmiş bir çadır gördüler.
amundsen, onlardan önce oraya varmıştı.
işin aslı; amundsen, bir ay önce 14 aralık 1911'de güney kutbu'na erişmişti.
kutup noktasında başka bir çadır daha vardı.
içinde ise amundsen'den bir mektup vardı.
scott'a başarısının haberini norveç kralından almasını yazmıştı.
çünkü amundsen'in ekibi köpekleriyle çoktan güvenli bir şekilde ana kampa dönmüştü.
yıllar sonra bu olayı anlatan amundsen, o an ki hislerini şöyle açıkladı;
"artık daha güneydeydik...
buraya daha önce hiçbir insan ayak basmamıştı...
gözlerim yaşlarla dolmuştu."
hayal kırıklığına uğrayan, acınası bir durumda kalan scott ve adamlarının kızakları ise yanlarında değildi.
taşıdıkları ağır taşıdıkları ağır kaya parçalarını bir kenara bırakırsak kar fırtınası ve dondurucu rüzgar çok yavaş ilerlemelerine neden oluyordu.
tenlerini ısıran soğuk ve tükenmişliğin verdiği acıyla giderek daha yorgun düştüler.
17 şubat'ta scott'un adamlarından
edgar evans komaya girdi ve hayatını kaybetti.
bir ay sonra da
kaptan oates karlara doğru çıktığı yürüyüşünden geri dönmedi.
scott ve son 2 arkadaşı
henry bower ve
edward wilson bir tedarik noktasına sadece 18 km uzaklıkta çadırlarında soğuk ve açlık yüzünden hareket edemez oldular.
mart sonlarında ise hepsi ölmüştü.
bu süreci bilmemizi sağlayan ise scott'un tuttuğu günlüktür. çadır içindeki cesetler bulunduğunda scott'un yolculuk boyunca tuttuğu günlüğü ele geçirildi. son yazıları ise okuyanların yüreklerini burktu;
.....
16 mart cuma:
"oates... "sadece dışarı çıkıyorum. beşkş başka zamana..." dedi. onu bir daha görmedik."
18 mart pazar:
"sağ ayağım gitti. neredeyse bütün parmaklarım dondu. "
19 mart pazartesi:
"iki günlük yemeğimiz, taş çatlasa bir günlük yakıtımız var. "
29 mart perşembe:
"her gün 11
mil öteye gidecek şekilde hazırlanıyoruz. ama şu dışarısı yok mu?
dışarıda inanılmaz biz tipi var. şimdilik olumlu bir şey ummamız mümkün görünmüyor. "
üzerinden tarih bulunmayan, ölmeden önce ki son yazısı:
"tanrı ekibimizden geriye kalanları korusun... "
.....
ekibin bu trajik ölümü sonrası, shackleton'un ünü, scott'un gölgesinde kaldı.
ancak günümüzde kamuoyu shackleton'u giderek daha fazla tanımaya ve değer vermeye başladı. 2002 yılında
bbc tarafından "en büyük 100 britanyalı" anketi yapıldı. ankette shackleton 11. sıradayken, scott 54. sıraya sahip oldu.