modern sinemanın başlangıcı sayılan, 1925 sovyet yapımı sessiz propaganda filmi. gerçi çoğu eleştirmen "yurttaş kane" için aynısını söylüyor ama o kadarını bilemem.
kısaca potemkin zırhlısı adlı askeri geminin personellerinin çürümüş et ile yapılan çorbayı içmeyi reddetmesini ve akabinde çıkan isyanın odessa kentine yayılmasını konu alıyor.
--spoiler--
filmde ana karakterler işçi ile subay olarak karşıt iki kutba bölünmüş durumda. gemi amirali çürümüş etten yapılan çorbayı içmeyi reddeden işçi sınıfını subaylar tarafından kurşuna dizdirtmeye çalışıyor, bu sırada öne çıkan bir işçi önderi "kime kurşun sıkıyorsunuz yoldaşlarım" diyerek ayaklanmayı başlatıyor. ayaklanma sırasında işçi önderi vuruluyor ve naaşı odessa limanına getiriliyor. bu naaşı gören yerel halk büyük bir üzüntüye kapılıyor ve ayaklanmaya destek olarak gemiye taze yemekler taşımaya başlıyorlar.
tabi bunu duyan çarlık rejimi ayaklanmayı bastırmak için halkın karşısına askerleri çıkartıyor ve sinema tarihinin en ikonik sahnelerinden biri ortaya çıkıyor.
kenti limana bağlayan, potemkin merdivenleri olarak bilinen merdivenlerde büyük bir katliam yaşanıyor. bir annenin merdivenlerde vurulan ve kaçan insanlar tarafından ezilen oğlunu kucağına aldığı, ve askerlerin önüne çıktığı bir sahne var ki çekilmesinin üzerinden yüz yılı aşkın zaman geçmesine karşın hala sinema tarihinin en etkileyici sahnelerinden biri olabilir. ayrıca çekildiği yıla göre inanılmaz cüretkar bir sahne.
filme dair küçük trivialar;
- potemkin zırhlısına adını veren general potemkin kırım'ın osmanlıdan alınmasında büyük rol oynayan 3 generalden biri. bu yanından beni biraz üzen bir ayrıntı.
- filmde ayaklanma başarılı olarak gösteriliyor ancak gerçekte ayaklanma başarısızlıkla sonuçlandığı için gemi romanya'ya kaçmak zorunda kalıyor.
- potemkin zırhlısı olayı rus devrimi içim çok önemli bir olay. çarlık döneminde imparatorluğun devrimcilere karşı silahı olarak görülen orduda ilk defa rejim karşıtı bir ayaklanma ortaya çıkıyor.
- merdiven katliamı gerçekte yaşanmıyor. propagandaya biraz heyecan katmak amaçlı çekilmiş bir sahne.
- potemkin merdivenlerinin adını aslında merdivenlerin sonlandırdığı sokaktan alıyor. ancak filmden sonra sahne ile özdeşleştirildikleri için potemkin merdivenleri olarak bilinmeye başlanıyor.
- filmdeki tek renkli nesne çarlık bayrağı indirildikten sonra gemiye çekilen kızıl bayrak. o zamanlar renkli çekim teknolojisi olmadığı için film şeridindeki bayrak görsellerinin elle kızıla boyanması ile elde edilmiş.
ayrıca bence bütün "kapitalist" düşmanları birleşse, sovyetlere karşı böyle güzel eleştiri sunan bir film çekemezlerdi. adamlar çektikleri propaganda filminde kötü olan ne varsa ona dönüştüler.
açlıktan kıvranan bir halk, burnundan kıl aldırmayan subay sınıfı, temel gereksinimleri için ayaklanan halkına silah doğrultan bir rejim.
bütün ögeleriyle müthiş bir sovyetler karikatürü.
zaten film batıda sovyet propagandası olarak yasaklanırken, sovyetlerde "proletarya bu filmi algılayamaz" diyerek yasaklanıyor. proletaryanın başlattığı ayaklanmayı proletarya anlayamaz öyle mi :D daha çok proletarya, devrimin karşı durduğu şeylere dönüştüğünü fark edeceği için yasaklanmış gibi.