ikinci abdülhamid'e, fransızların taktığı lakaptır. sultan bu konuyu , kendi hatıratında şöyle anlatır;
--anadolu'da yaptıkları hareketlerle muratlarına eremiye-ceklerini anlayan ermeniler, çetelerini, komitecilerini istanbul'a soktular ve istanbul'da çeşitli kargaşalıklar çıkarmağa çalıştılar. bunda muvaffak da oluyorlardı. fakat avrupa'nın büyük devletleri de, hiçbir yerde çoğunlukta olmayan
bu dağınık ermenilere benim muhtariyet vermeyeceğimi, bunun için her şeyi göze alabileceğimi biliyorlardı. onlar da kendi aralarındaki rekabet yüzünden savaşa girecek takatta değildiler; bu yüzden ermeni meselesi, türkiye için bir huzursuzluk, avrupa için türkiye'ye müdahale imhanı olarak son yılara kadar sürdü gitti. fakat avrupa gazeteleri meseleyi parmaklarına dolamışlardı.
durmadan yazıyorlar şahsıma "kızıl sultan" diye hücum ediyorlar, dünya efkârı
umumiyesini (kamuoyu) aleyhimize kışkırtıyorlardı. böylece ermeni meselesi bir dünya efkârı umumiyesi meselesi olmuştur ama, devletler arası ciddî bir mesele olmamıştır. bu mevzuda sait paşa'nın hizmetleri büyüktür. ben ermenilerin istiklâl sevdasına kapılmalarına şaşmıyorum;
hele büyük devletler tarafından durmadan tahrik edildiklerini bildikten sonra... fakat
avrupa'ya kaçıp orada benim aleyhime gazete çıkaran bazı jön türklerin ermeni komitecilerile işbirliği yapmalarına, hattâ onlardan para almalarına hâlâ şaşıyorum.