bugün derste hoca adımın nereden geldiğini sordu. ben de bilmiyorum diyince araştırmamı istedi. araştırdım, canım sözlüğümle de paylaşayım dedim. (baktım
kürşad var, dilşat neden olmasın dedim aslında biraz da)
güzelliği ile birlikte kahramanlıkları da dillere destan olan türk kadınlarından en meşhurlarındandır.
18. yüzyılda doğu türkistan’ı sınırları içine almak isteyen çin i̇mparatoru chien lung, bu maksatla doğu türkistan’daki karışıklıklardan istifade etmeye çalıştı.
bazı casuslar sayesinde hocalar ve kalmuklar’ın askerî durumlarını öğrenen mançu i̇mparatoru, şao-hui komutasında 1757′ de doğu türkistan’ı fethetmek üzere kuvvetli bir orduyu gönderdi.
birçok şehir savaşmadan teslim oldu.
buna rağmen hocalar vatanlarını 2 sene kahramanca müdafaa ettiler. 1759’da her taraftan birden hücum eden muazzam mançu ordusu karşısında mukavemet edemeyen hocalar, hanımları, çocukları ve yakınları ile birlikte künlün dağı’nı aşarak batıya kaçtılar. mançu ordusu da arkalarından takip etti. bedehşan hududunda binlerce kişi teslim oldu.
dilşat hatun , burhaneddin hoca’nın kardeşi, küçük hoca diye tanınan hoca cihan’ın eşidir. mançu i̇mparatoru chien lung’un doğu türkistan’ı istilasında kocası ile beraber düşmana karşı savaşarak vatanı müdafaaya çalışmış bir türk kadınıdır.
çok eski zamandan beri çin ve civarında, mağlup düşen tarafın kraliçe ve prensesleri ile evlenerek düşman tarafı ile akrabalık bağları kurma âdeti vardı.
dilşat hatun’un dillere destan güzelliğini işiten mançu i̇mparatoru chien lung, hem böyle güzel bir kadına sahip olmak hem de doğu türkistan’daki müslüman türklerle dost olup olası bir ayaklanmayı önlemek istiyordu. öte yandan kocasının öldürülerek, başının mançulara teslim edildiği haberi dilşat hatun’dan gizlenmişti.
dilşat hatun teklifi kabul etmiyordu.
i̇mparator, dilşat hatun’u kendisine zorla bağlamak istemiyor, onu memnun ederek birgün teklifini kabul ettireceğini umuyordu.
dilşat hatun, bundan sonra bütün günlerini üzgün ve düşünceli, ibadetle geçirmeye başladı. kendisine bunun sebebi sorulduğunda “vatanımı özledim. beni oraya gönderin.” diye cevap veriyordu.
ana i̇mparatoriçe, dilşat hatun’un burada kalmasının tehlikeli olduğunu, geri gönderilmesinin icap ettiğini söyledi ise de, i̇mparator bunu kabul etmedi.
dilşat hatun’un eşsiz güzelliği ile dolup taşan i̇mparator, şimdi yalnız onu memnun etmeyi düşünüyor, gözü başka hiçbir şey görmüyordu.
i̇mparator’un dilşat hatun üzerine bu derece düşmesi, annesini kuşkulandırmaya başlamıştı. bunun üzerine ana i̇mparatoriçe korkunç planlar tasarlamaya başladı. önce dilşat hatun’a bir hançer göndererek. “ya evlensin, ya da kendini öldürsün.” diye haber yollamış, fakat o “
ölümden korkmuyorum, fakat daha vazifelerim var. i̇ntikam almadan ölmek istemiyorum .” diye cevap vermişti.
i̇mparator’un annesi, hiddet ve korkuya kapılarak i̇mparatoriçe ile birleşti. beraberce bu yabancı prensesten kurtulmanın çarelerini aramaya başladılar. i̇mparator, her yıl olduğu gibi, o günlerde de sema mabedi’ne adaklarını sunmaya gidecekti. adet olduğu üzere i̇mparator mabede gitmeden önceki üç günlük oruç ve ibadet için saraya çekilince, ana kraliçe, i̇mparator’un yokluğundan faydalanarak, kanlı planını tatbike fırsat buldu. dilşat hatun’a sahte bir dostluk göstererek, ona resimler sarayı’nı gezdirmeyi teklif etti. bir müddet gezip resimlere baktıktan sonra, bir resmin önünde durarak, dilşat hatun’un dikkatini çekti. bu, emir sultan şah ‘ın, zevci hoca cihan’ın başını, çinli valiye verdiğinin temsilî resmiydi. dilşat hatun, bu resme bakınca dehşetle ürperdi. ana kraliçe “seni bize düşman eden, en unutamadığın sebeplerden biri bu değil mi? seni oğlumu ve devletimi kurtarmak için ortadan kaldıracağım.” diyerek hizmetkârları çağırdı. dilşat hatun da:
—
ben ölümden korkmam, fakat intikam alamadığım için çok üzülüyorum. bana bir hançer ver, müsaade et, abdest alıp namaz kılayım. ben ölmesini de bilirim , demesini dinlemeyerek, çağırmış olduğu hizmetkârlara onu ipek iple boğdurmuştu.
dilşat hatun, hiç bir zaman i̇mparator’la evlenmeyi kabul etmemiş ve i̇mparator’a karşı yanında daima keskin bir hançer taşımıştır. chien lung’un evlenme tekliflerini: “
memleketimi istila eden, kocamı ve akrabalarımı öldüren bir kimse ile asla evlenemem .” diyerek defalarca reddetmiştir.
dilşat hatun, düşmanına teslim olmak bir tarafa, hayatında bir kere dahi çinli elbisesi giymemiş, türk ananesine, örf ve âdetlerine sadık kalmıştı. bu cesur, mağrur ve tertemiz hali sebebiyle, bugün bütün çin ‘de türkistan’da bir iffet sembolüdür.