21 eylül 1842 doğan sultan ii. abdülhamid, sultan abdülmecid'in, tirimüjgan sultan'dan doğma oğludur. osmanlı i̇mparatorluğu'nun 34. padişahı ve i̇slâm'ın 113. halifesidir. hayatının başında tahta geçme ümidi pek olmayan bir şehzadeydi. bunalımlı bir dönemde tahta çıkan abdülhamid, batı'ya karşı dengeci, doğu'ya karşı i̇slâmcı politikalar izlemiş, ülke içinde mutlakiyeti güçlendirmiştir.
i̇kinci veliahtken amcası sultan abdülaziz han onu da meşhur avrupa gezisine götürdü. londra, paris ve viyana’yı gezdi. bu onun son gezisiydi. bir daha yurt içi veya yurt dışında geziye çıkmadı.
23 aralık 1876'da, ilk osmanlı anayasası olan kanun-ı esasî'yi ilan etti. meclis-i mebusan ve ayan meclisi üyelerinden oluşan ilk meclis 19 mart 1877'de açıldı. böylece i. meşrutiyet dönemi başladı.
gözlem yeteneği kuvvetliydi. para piyasalarını ve diplomasiyi iyi biliyordu. ticaret ve ekonomiyle yakından ilgilenen ilk osmanlı padişahıydı. i̇lgisi sadece ticaretin pratiğiyle de sınırlı değildi. münif paşa’dan iktisat dersleri aldı. büyük bir kişisel serveti vardı. i̇şgal güçleri, sevr antlaşması’yla servetine el koydu.
düyun-u umumiye’nin sınırlamalarına rağmen anadolu ve özellikle suriye, filistin imar edilmeye çalışıldı. i̇mparatorluktaki demiryolu ağı devrinde çok güçlenmiştir. haydarpaşa tren i̇stasyonu ile beraber, kudüs-yafa, ankara-i̇stanbul ve hicaz demir yollarını yaptırmıştır. telgraf alt yapısının oluşması için de büyük yatırımlarda bulundu.
bugün türkiye'de yer alan birçok kurum ve kuruluş onun döneminde kurulmuş ya da temelleri atılmıştır. bunların arasında deniz mühendis okulu, askeri tıp okulu (gata’nın atası), kuleli askeri okulu, mekteb-i harbiyeler (harp okulları yani) ,askeri baytar okulu, kurmay okulu, mekteb-i mülkiye (siyasal bilgiler fak.), mekteb-i tıbbıye-i (marmara ünv.tıp fak.), mekteb-i hukuk, ziraat ve baytar mektebi, hendese-i mülkiye (yüksek mühendis okulu), daarül muallim-i adliye (yüksek adalet okulu), maliye-i mekteb-i ali (yüksek ticaret okulu), ticaret-i bahriye (deniz ticaret okulu), sanayi-i nefise mektebi (güzel sanatlar fak.), hamidiye ticaret mektebi (i̇ktisadi ve ticari ilimler akademisi) sayıştay, şişli etfal hastanesi, darülaceze, ziraat bankası vs. gibi kurumlar bulunmaktadır.
eğitim alanında büyük atılım gerçekleştirdi. kadınların eğitim almasına önem veriyordu. i̇lk kız okulları onun döneminde açıldı. lkokul, ortaokul ve yüksek okul düzeyinde de birçok okul yaptırdı. latin harflerine geçmeyi düşünmüştür. çini, bez, kumaş, kağıt fabrikaları kurdurdu. i̇lk rakı ve bira fabrikası da onun döneminde açılmıştır. ermeni isyanlarını çok sert ve kanlı bir biçimde bastırdığı için batı'da "kızıl sultan" olarak anılmıştır. dönemin aydınları ise istibdat (baskı), sansür ve hafiyelikten şikayetçiydi. bir hafiyelik sistemi kurmuştu. ayrıca meclis-i mebusan'ı hükümetin savaş politikalarına yöneltilen ağır eleştiriler üzerine meclisi 18 şubat 1878'de kapattı.
marangozluğu meşhurdu. beylerbeyi sarayı'nın yemek odası takımını şehzadeliğinde kendi usta marangozluğunun eseri olarak yapmış ve babası abdülmecid han’a hediye etmişti. kahve içmeyi çok seviyordu. kızı ayşe osmanoğlu’nun saray gözlemlerine göre babası ii. abdülhamid’in kahve içme kültürü;
"babam kahveyi pek severdi. fakat yalnız yemen kahvesi kullanırdı. yemeklerden sonra kahve içtiği gibi arada da ayrıca altı yedi defa içerdi. kendi emektarlarından, şehzadeliğinden beri kahvesini pişiren halil efendi, kahvecibaşı idi."
kuduz hastanesi yaptırmış, kuduz aşısını ülkeye getirtmiş ve ünlü bilim insanı louis pasteur'e nişan vermiştir. kuduz aşısının keşfedildiğini öğrenen sultan, 1886 yılında zoreos paşa, dr. hüseyin remzi ve veteriner hüsnü beyden oluşan bir heyeti, eğitim için paris’e gönderir.
heyet, abdülhamid hanın kendi istihkakından ayırarak verdiği 10.000 frankı ve önemli osmanlı nişanlarından birisi olan mecidiye nişanı’nı pasteur’e ulaştırır. edebiyata çok meraklıydı. özellikle polisiye romanlara tutkunluk derecesinde bağlıydı. sultan abdülhamid, akşamları odasına süt kardeşini alıp polisiye roman okutup ve kafasını dağıtırmış. onun özel çevirmen bürosuna çevirttiği 500-600 tane polisiye roman bulunmaktadır.
abdülhamid için çevrilmiş olan eserler bugün i̇stanbul üniversitesi nadir eserler kütüphanesi'ndedir.
sherlock holmes'un yazarı sir artur conan doyle'u da i̇stanbul'da kabul etmiştir. tiyatro ve operaya da çok düşkündü: yıldız saray tiyatrosu’nda operet temsilleri yanında tiyatro oyunları da sahnelenirdi. friedrich schiller’in “haydutlar” oyununu çok beğenirdi.
boğaz'a köprü yaptırmak için projeler hazırlatmasına karşın, hedefini gerçekleştiremedi. türkiye'deki saat kulelerinin birçoğu onun devrinde inşa edildi.
ii. meşrutiyetin ilanı ve 31 mart vakası sonrası tahttan indirilmiştir. üç sene selanik'teki alatini köşkü'nde ev hapsinde tutulduktan sonra ii. abdülhamid, 1912'de i̇stanbul'daki beylerbeyi sarayı'na getirildi. 10 şubat 1918'de i̇stanbul'da vefat etti. mezarı, büyük babası için divanyolu'nda yaptırılmış sultan ii. mahmut türbesi'nde bulunmaktadır.